Chiều hôm qua, tôi có buổi nói chuyện với sinh viên Fulbright. Nhiều chuyện để kể, nhiều câu hỏi đòi hồi đáp, nhiều vấn đề cần suy nghĩ. Sẽ kể ở một ngày đẹp trời nào đó…
+
Inrasara: “Nhà văn là kẻ lưu giữ kí ức dân tộc”; Wakamatsu Jataro: “Nhà thơ là người sáng tạo ước mơ của dân tộc” (“Đối thoại Fukushima”, 6-2019).
“Nhà văn hậu hiện đại là kẻ – vừa theo dõi các trào lưu triết học mới nhất trên thế giới, đồng thời vẫn có thể đi vào làng quê vùng sâu vùng xa điều tra vụ mất cắp gà để hỗ trợ chính quyền địa phương giải trừ tệ nạn xã hội” (Inrasara, “Đối thoại hậu hiện đại,” Tienve.org, 3-2009).
1. Truyền thống thế giới
Thi sĩ, kẻ hát rong lang thang qua các vùng miền, kể chuyện. Mới nhất, G-G. Márquez: Sống để kể lại.
Thác Bản Giốc, vùng đất thiếu câu chuyện, và đâu là trách nhiệm của Hội Nhà văn Việt Nam?
Câu chuyện Nhà Trưng bày Văn hóa Cham INRA – dựng lên để níu đứa con của đất ở lại với đất (Một cách khiêm tốn để níu người Cham ở lại với đất, Liêu Thái thực hiện, Tienve.org, 21-6-2012).
2. Truyền thống Cham
Mưdôn, một nghệ sĩ toàn năng: Chủ lễ, nhà thơ, ca sĩ, vũ sư, nhạc công chơi ‘Baranưng’…
Kẻ kể câu chuyện Cham: ‘Damnưy’ Oral history huyền sử trong lễ, còn thời gian ‘lingiu adat’ ngoài lễ là câu chuyện đời thường, ông ‘Pôic jaal’ (hát vãi chài).
3. Tôi kể câu chuyện Cham
Nhà sử học tập trung vào sự kiện, nhà văn nhìn ở chiều sâu, bề tối sự kiện: tinh thần và tâm hồn sinh linh giữa và đằng sau sự kiện đó.
Từ tuổi 15, tôi đi qua các palei Cham, kể chuyện.
Tôi mở Hội nghị chiếu dài để nghe các nhân sĩ kể câu chuyện Cham-1985
Hóa giải và hòa giải lịch sử và huyền sử, in trong ấn phẩm mỏng: Thả diều ở xứ nắng-2012
Câu chuyện văn hóa Cham, trong tiểu thuyết Hàng mã kí ức-2011
Câu chuyện đời thường Cham qua thơ: Chuyện 40 năm mới kể & 18 bài Tân hình thức-2006
Con người Cham qua chân dung phác họa: 48 Urang Cham-2014
Câu chuyện nhân vật Cham qua tiểu thuyết: Đi tìm hồ sơ một huyền thoại-2017
Đời sống Cham và khủng hoảng mới qua tiểu thuyết: Tcherfunith-2012
Câu chuyện lịch sử palei Cham: Palei có gì lạ không Mei?-2015. Chakleng, từ mảnh ghép kí ức-2021
Kể chuyện Cham cho thế giới ngoài Cham: Đối thoại xuyên đại dương – tùy bút & đối thoại, 2012-2022 (Chicago, Fukushima, Taiwan, Okinawa, Thailand…).
Tổ chức cho thế hệ mới Cham kể câu chuyện của mình: đặc san Tagalau.
Đâu là những câu chuyện chưa kể?
4. Và kể câu chuyện văn học Việt Nam
Phê bình Lập biên bản…
Chủ trì: Bàn tròn Văn chương và Cà-phê thứ Bảy Văn học là một cách kể chuyện và tạo sân chơi cho bạn văn kể chuyện.
Tôi kể câu chuyện văn học ngoại vi Việt Nam: Văn học miền Nam trước 1975, Văn học Việt hải ngoại, người Việt viết bằng tiếng nước ngoài, sáng tác của người dân tộc thiểu số, cây bút tỉnh lẻ, người viết chưa [không] là hội viên Hội Nhà văn Việt Nam, tác phẩm in ngoài luồng, văn chương mạng.
Đâu là câu chuyện của bạn?