Mùa Hè, chuẩn bị vào Đệ Thất (lớp Sáu), bán cà-rem đạp xe ngang qua Ba Tháp, thoáng thấy bóng tháp u u dưới lớp xương rồng dày đặc mà nghe rờn rợn. Rồi 27 tuổi, vào làm ở Ban Biên soạn sách chữ Chăm, mấy bận đạp xe xuống Bal Riya Bính Nghĩa kiểm tra dạy và học tiếng Cham, Ba Tháp vẫn còn nguyên sơ, hoang tàn: âm u, dọa nạt.
Bài thơ “Tháp hoang” ra đời tối hôm đó – 1982 (in trong Tháp nắng-1996).
… Mốt mai
khi bất chợt bác tiều phu nhớ
dân buôn lậu nhớ – nhà viết sử nhớ
hồn tháp đã bay xa.
Nhà viết sử nhớ mà đã vậy, huống hồ nhà làm du lịch!
Nhưng lẽ nào ta không làm du lịch? Vẫn làm, nhưng thế nào giữ được hồn tháp?
Tôi sớm đăng bài đặc biệt về tháp. Hôm nay mời bà con và bạn FB đọc qua bài “Tháp Chàm muôn mặt”, nhớ – đọc bằng con mắt hậu hiện đại.
THÁP CHÀM MUÔN MẶT [Lễ Tẩy trần tháng Tư, 2002]
Chế Lan Viên trông dáng tháp gầy mòn
Sara ngó ra tháp nắng
Thu Nguyệt thấy dấu chấm than
một tháp mà đến bao kiểu ngộ [và ngộ nhận]
Đôi lúc
nửa đêm
tôi nghe tháp mọc ngang trời
Tháp Xah Inư sống đời độc thân
có lứa có bạn là Tháp Đôi
lũng Mĩ Sơn tháp ở đại gia đình
làm tam nhân hành thì Ba Tháp
đủ đầy cả thôi mà cứ muốn thất truyền
Như giấc mộng như lóa mắt
tháp có mặt
như chớp xé như âm vang
Tháp cho nhà báo đề tài viết báo
số Katê mỗi năm
[tuần chay nào cũng có nước mắt]
kiếm ít tiền xài
cho nhà khảo cổ cơ hội ăn theo
tên tuổi
Vua Cham xuống lệnh xây tháp
nghệ nhân [cùng vạn công nhân] xây tháp
họa sĩ Đàng Năng Thọ thì vẽ tháp
quần chúng Cham cứ đến Katê lên tháp cúng thần
Người không học thấy tháp là tháp
người có học thấy tháp là tháp
thi sĩ thấy tháp là chim
Đôi khi tháp nhớ nàng Apsara
tháp mong thần Shiva thăm hỏi
họ phố cả rồi
tháp thì ở lại
Bóng của tháp như dòng sông ma
trườn qua đêm tối những triều đại
đánh thức kí ức các dân tộc
duyên nợ hay cả không nợ nần gì với tháp
Mắt mở trừng vậy thôi – không nói
tháp ngậm im lặng màu tro
im lặng không mùa
Tháp đang trôi trong hoàng hôn
chợt mắc cạn
ở lưng đồi
thằng bạn tôi nhìn thấy – bật nhớ
700 năm tháp thét gào với bão
300 năm tháp lãng du thế giới cỏ cây
ngàn sau tháp chuyện trò cát bụi
Rất nhiều tháp Chàm bay ở Sài Gòn, Tokyo, Kabul
bay qua Happy New Year, giữa Black and White
rất nhiều tháp xanh
bay đêm màu xanh, tôi thấy
Ngọn tháp đổ
tiếng kêu dội vào thành đêm
dội vào trái tim con chim ngủ mê trong oanh liệt của lửa
lay dậy tế bào đôi cánh ngồi rũ
tiếng kêu giữa khuya
Mùa hạ tháp ở trần nằm
mùa đông tháp ngủ đắp chăn lá cây
không cánh không tay – tháp đứng nắng
ngày mai tất cả cùng bay.