“Hai đóng góp lớn nhất của Cham vào nền văn hóa đa dân tộc Việt Nam, đó là Kiến trúc & điêu khắc và Hải sử & văn hóa biển; còn cho thế giới: Đạo Bà-ni, khả năng hóa giải và hòa giải hai hệ tư tưởng không đội trời chung.”
(Đối thoại Bà-ni, facebook Cộng đồng Cham Bà-ni, 2021)
Năm trụ cột dựng nên ngôi nhà Islam: Chahada, Salat, Ramadan, Zakat và Hadj bị người Bà-ni biến tấu, thay mới, hoặc làm khác đi. Làm khác đầy chủ động!
Cham Bà-ni không còn nhớ đến việc hành hương La Mecque, việc cầu nguyện mỗi ngày, ăn chay vào tháng Chín và bố thí được thực hiện vào mùa Ramưwan và chỉ dành cho giới tu sĩ.
Đó chính là công lao to lớn nhất của Đức vua Pô Rômê [1627-1651].
Cham Bà-ni đa thần, là điều tối kị đối với tôn giáo độc thần Islam. Không một Muslim nào chấp nhận một tín đồ như thế trong đạo của mình.
Hãy để cho các vị chức sắc: Cham Bà-la-môn với các thần thuộc Ấn giáo như Brahma, Shiva… Cham Bà-ni là: Allah, Mohammad, chớ tín đồ cả hai bên thì khác. Bà con Cham cả Bà-la-môn lẫn Bà-ni [Ahiêr và Awal] thờ phụng Pô Yang: Pô Inư Nưgar, Pô Klong Girai, Pô Rômê, Pô Riyak, Nai Tangya… là các vị vua, anh hùng liệt nữ được thần hóa. Tiếp đến là Muk Kei Ông bà tổ tiên, sau cùng mới tới các Yang tiền tôn giáo như Thổ thần, thần Núi, thần Sóng…
‘Ahiêr Awal’ đích thị Tôn giáo Cham, một tôn giáo dân tộc, hòa bình và nhân văn.
Nghĩ-35. “Không tố cáo hay kết án, chưởi bới càng không, mà – đấu tranh.
Kết án, chưởi bới không gì dễ hơn, dám đấu tranh và biết đấu tranh mới khó.” [Inrasara.com, 2017]
Tút và video Inrasara-TV-12. “Tôn giáo Bà-ni, tại sao?” thu hút nhiều bạn đọc quan tâm và vào bình luận.
Vụ tên “Tôn giáo Bà-ni”, có 3 cấp độ: 1. Bị mất là thật, 2. Nguyên do mất, 3. Ý đồ làm mất?
Có bạn còm tố cáo về “ý đồ” này nọ, tôi nói không, ngay nguyên do từ đâu hay ý đồ gì thì bà con không cần biết. Suy diễn này nọ không hay lắm, bà con chỉ cần đấu tranh để lấy lại tên tôn giáo của mình là Bà-ni bị mất. Tôi đồng ý với cách làm này.
Còm này, qua 3-4 lần nói đi nói lại, tôi xin phép bạn cho “ẩn”.
Một bạn khác còm: “Hồi giáo, một tôn giáo độc thần khá là cực đoan”. Và đặt câu hỏi: “Chả lẽ Đảng ta lại muốn xây dựng một “Tân Cương” hay sao”. Tôi trả lời, đó là ý kiến của bạn tôi không bình luận. Riêng chữ “cực đoan” tôi không muốn dùng ở đây. Tại sao? Cộng đồng Cham nhỏ bé, rất nhạy cảm cần tránh, để đừng phải cãi vã chia xé nhau.
Nhắc lại: Chỉ đấu tranh để lấy lại tên tôn giáo Bà-ni bị mất, và ngưng ở đó thôi.
Cảm ơn karun các bạn nhiều!
+
Về tút “Tôn giáo Bà-ni, tại sao?, tôi có giải minh thêm, xin đăng lại nguyên văn tại đây.
Từ lập quốc, Ấn Độ giáo là quốc giáo của Champa, thế kỉ VIII, Phật Đại thừa vào vương quốc 3 thế kỉ rồi biến mất, Ấn Độ giáo [hay Bà-la-môn Cham] vẫn là quốc giáo. Thế kỉ XI, Islam vào, lấy tín đồ từ Bà-la-môn, đến thế kỉ XIV tạo thành thế lực mạnh, rồi 2 bên xung đột khủng đến tan cửa nát nhà. Sang thời Pô Rômê giữa thế kỉ XVII, ngài hóa giải Islam và hòa giải với Bà-la-môn thành Bà-ni. Ở đây yếu tố Bà-la-môn và yếu tố bản địa lấn át hẳn yếu tố Islam.
Cham Bà-la-môn và Cham Bà-ni suốt 400 năm KHÔNG XUNG ĐỘT dù nhỏ nhất.
Đến thập niên 1960, Islam lần nữa vào cộng đồng Cham Ninh Thuận, 3 cuộc xung đột gây chết chóc lại xảy ra.
Thế nên, ta nói Bà-ni xuất phát từ Bà-la-môn Cham hay từ Islam thế nào cũng đúng, không vấn đề gì cả, đó là lí thuyết!
THỰC TẾ SINH HOẠT tôn giáo Cham hôm qua và hôm nay mới đáng kể:
1. Tên gọi, bộ phận Cham theo Bà-la-môn Cham được gọi là “Tôn giáo Bà-la-môn”, còn Cham Bà-ni là “Tôn giáo Bà-ni”, từ trước và sau 1975. Chỉ từ 2017, mới bị thay đổi mà không ai biết nguyên do.
2. Cham Bà-la-môn và Cham Bà-ni sinh hoạt tôn giáo chung rất hòa bình, trong khi Bà-la-môn hay Bà-ni TUYỆT ĐỐI không sinh hoạt chung với Cham Muslim [Islam].
3. Cuối cùng, sự thay đổi tên tôn giáo này bị cả cộng đồng Cham PHẢN ĐỐI, từ chức sắc cho chí tín đồ Bà-ni. Phản đối và đòi PHỤC HỒI lại đúng tên tôn giáo của mình.
4. Nữa, Bà-ni đa thần [- Pô Yang là vua chúa được thần hóa, – Muk kei Ông bà tổ tiên và – Yang các thần tiền tôn giáo] là điều tối kị với Islam. Không Muslim THẬT nào chấp nhận, ngoài một nhóm rất nhỏ Cham Bà-ni giả danh Muslim [bà con gọi là Jawa lai] đang lôi kéo bà con mình vào Islam mới sanh chuyện, để mùa Ramưwan vừa qua suýt gây bạo loạn lớn ở Phước Nhơn.