1. Tại sao NÓI?
Cần có cái nhìn toàn cảnh vấn đề Cham, để biết & thảo luận.
Tôi lấy ví dụ cụ thể [không đề cập đúng/ sai ở đây]:
– Tiểu thuyết Fulrô? của Ngôn Vĩnh (in 1982) mọi người biết, nhưng KHÔNG AI DÁM nói (thời đó ai dám!), nên nó tác hại đến cá nhân nhiều người. Từ đó gây chia rẽ một bộ phận cộng đồng Cham.
– Vụ Akhar Thrah “chuẩn hóa” của BBS, lúc đó CHƯA AI CÓ KHẢ NĂNG nói, để mãi 24 năm sau, có người nói thì đã muộn, thành “Chiến trường Akhar Thrah”.
– Vụ Ghur Bini, ta BIẾT nhưng CHẬM NÓI: hậu quả, Cham bị lấn khá nhiều. May, muộn còn hơn không. Xin hỏi vụ này, nếu ta KHÔNG nói, thì chuyện dẫn đến đâu!
Thế nên, cần BIẾT TRƯỚC & NÓI TRƯỚC.
2. AI nói?
Khía cạnh này tôi đã nói nhiều lần rồi, nay do bạn FB Châu Lưu cho là Sara “LẠI ĐÁ XOÁY MẤY VỊ KHOA BẢNG CHÀM NỮA RỒI”, nên xin nói lại.
– Có ai thấy tôi đá xoáy [đá nhiều lần] Khoa Bảng Cham về vấn đề Cham ở đâu không? Hay tôi có, mà quên? Vụ cũ nhất: Kiều Minh Vũ, tôi thường xuyên phone cho thầy Tỷ, và vài lần đến Thành Phần, yêu cầu hỗ trợ. Mới nhất, Vụ Đàng Ngọc Thủy, tôi phone cho Phú Văn Hẳn, Đàng Năng Hòa, Đổng Nữ Hoàng Yến nhờ liên hệ.
Hay Châu Lưu vin vào mấy comments (tên thật hẳn hoi) phê phán trí thức Cham im lặng về Điện hạt nhân trên Web của tôi, từ đó cho tôi “lại đá xoáy”???
Tất cả các vụ còn lại: Kut Boh Dana, Ghur Bini, Trường Dân tộc nội trú Ninh Phước… tôi hoàn toàn không ám chỉ ai. Nếu có, tôi NÊU RÕ tên tuổi cụ thể.
– Vụ Đàng Ngọc Thủy, 2 bạn trẻ Cham viết đại ý: “Các vị khoa bảng Chàm đâu rồi, hay mấy ông lo phục vụ chế độ?”; “Các trí thức, những người ăn nên làm ra, tiến sĩ và các nhà khoe học đâu hết rồi, hay các ông lo làm nghiên cứu?”…
tôi mới có bài BÊNH VỰC Khoa bảng, Trí thức:
“ĐÒI NGƯỜI, LÀM GÌ”? Xin tóm lược:
– Không oán trách, không mỉa mai, không ám chỉ.
– Đòi người, đòi ở đâu? Ai trách nhiệm đòi? [tôi đưa ra các địa chỉ]: 1. Đại biểu QH 2. Các vị phụ trách vấn đề dân tộc.
Riêng KHOA BẢNG & TRÍ THỨC, tôi viết nguyên văn: “Tiếng nói trí thức là tiếng nói tự nguyện. Chúng ta chỉ có thể yêu cầu họ tiếp sức, chứ không gì khác. Các bạn có thể yêu cầu các chú, các bác ấy đang làm việc tại TPHCM, yêu cầu đích danh như: PGS-TS Thành Phần, Tiến sĩ Phú Văn Hẳn, Tiến sĩ Bá Trung Phụ, Tiến sĩ Trượng Văn Món, và nhiều Thạc sĩ khác góp tiếng nói cùng các bạn”.
3. Thế nào là HƯ CẤU? & Hư cấu thế nào?
Lưu ý: Tôi chưa viết PHẢN ĐỐI tác phẩm Mật Mã Champa, mà chỉ gợi ý các bạn trẻ, các nhà Khoa Bảng đọc để thảo luận.
– Hư cấu hậu hiện đại: Bài thơ rất hay của Phan Bá Thọ [tôi bình trên Vanviet, 2-2016] hư cấu Hemingway vào Hội Nhà văn rủ Phạm Duy đi hát ả đào, và nhiều chi tiết thú vị khác…
– Chân Dung Cát hư cấu hiện tượng CON RỒNG LIẾM [có trong truyền thuyết Cham], các trẻ sơ sinh Cham ở palei Chakleng [trong đó có Sara] để sau này thành [và không thành] này nọ.
– Mật Mã Champa hư cấu bi kí Champa có mật mã HỘI KÍN TÀ GIÁO hiến tế người sống.
Ở đây có 3 điểm khác biệt lớn:
+ mật mã này KHÔNG CÓ trong lịch sử & văn hóa Champa [có thể tôi sai, do đó tôi mới yêu cầu nhà khoa bảng truy cứu].
= hư cấu cái XẤU, mà là xấu lớn.
+ mật mã này không chỉ đụng đến 1 làng nhỏ bé, mà là cả Champa – là điều vô cùng nhạy cảm với Cham.
Kết.
Kinh nghiệm của tôi: HƯ CẤU đã từng tác hại lớn cộng đồng Cham. NÓI HAY KHÔNG NÓI? là vậy. Không nói, như vụ tiểu thuyết FULRO? khiến Cham liểng xiểng thế nào rồi. Đó là xã hội. Còn văn hóa [như Hội kín tà giáo ở đây] cũng vậy.
Nói trước thì hay hơn.