Hội trại Tết cánh trẻ Chakleng, lành mạnh & thú vị. Tôi biết Hội này, khi được bọn trẻ qua nhà nhờ viết “câu đối”.
1. Đâu là tinh thần Chakleng?
Tóm ý phát biểu ở lễ phát giải. Tôi đọc câu đối:
‘Mưng rai dahlau, muk kei padang padak/ Tal harei ni kon rineh twơk tui’: “Từ đời trước ông bà gầy dựng/ Đến hôm nay con cháu bước theo”.
Continue reading[như là phần phụ lục tút-52: Làm sao tăng năng lượng sống & sáng tạo?]
Meinit yêu dấu!
Ở tút “Trò chơi-5. Tình yêu như là trò chơi”, Xa-ai có viết:
“Không lí tưởng kiểu Exupéry: ‘Yêu nhau không phải nhìn nhau suốt ngày, mà nhìn chung về một hướng’, riêng chúng mình: Yêu phải là nhìn thấy giấc mơ nhau, hỗ trợ nhau hiện thực hóa nó. Chính là nhập cuộc vào trò chơi!”
Continue reading[Chuyện tôi & anh Đạm, chuyện Chakleng & điều ước cho tuổi trẻ Cham]
1. Năm 1994, từ Cư xá Nguyễn Chí Thanh, chúng tôi dời về Cư xá Thanh Đa.
Hani đi đi về về lo chạy hàng, tôi và 4 đứa ở lại chăm nhau. Mỗi sáng sau khi lo điểm tâm cho bọn nhóc, tôi đạp xe qua Đại học, có mặt trước 7g.
Trưa, nhiều bận tôi chạy vội qua nhà vợ thầy Tuyên ở Tân Phú, đi và về mất 34km, rồi quành qua Trung tâm làm việc. Tối, còn thức khuya lo cho xong bản thảo Văn học Dân gian Cham, mà thời buổi ấy hãy còn viết tay nữa mới ớn.
Continue readingChớm 68, tự kiểm, ngoài những gì đã làm cho Cham, tôi còn giúp thay đổi cách nhìn của thế giới bên ngoài về Cham như thế nào?
1. Họ biết rằng Cham có nền Văn học sáng giá.
Paul Mus tự tin tuyên: Văn học Cham chả có gì đáng kể cả, bó trong 20 trang sách là cùng. Sau ông, chỉ là vài giới thiệu lẻ tẻ, chứ chưa toàn cảnh và cận cảnh như tôi đã làm.
2. Cham có Minh triết và nền Triết học
Continue reading[tút Chào Xuân mới: Prana, Sinh lực, Khí, Năng lượng, làm sao điều hướng nó lên chiều kích của sáng tạo và tiếp cận vùng miền phúc lành của sống? Tút có vẻ quan yếu, cần dài, bạn đọc chịu khó tí để rút ra bài học về năng lượng!]
Lạ chứ, thời đoạn nào của đời tôi cũng tràn sức sống, như thể năng lượng thừa. Hệt mặt trời Zarathoustra của Nietzsche sau 10 năm lên núi ẩn tu, một sáng thức giấc nghe mình tràn ánh nắng. Mặt trời kia không thể giữ lại cho mình, mà thèm ban phát đến muôn loài.
Continue readingKhông chấp vào y áo, không bám vào giới luật tôn giáo nào bất kì, tiết chế tối đa nhu cầu, hiểu biết [chánh kiến, chánh tư duy] và tự tại [chánh niệm, chánh định], với sự giản đơn nhất có thể, bạn thõng tay đi vào chợ đời.
Bạn vẫn lấy vợ lấy chồng, sinh con đẻ cái.
Không tham tiền…
Continue reading[Về kiểm duyệt, tự kiểm duyệt & tự do sáng tạo]
Trên Talawas, 10-2-2004, nhà văn Phạm Thị Hoài phát một câu về văn học Việt Nam chung nổi tiếng: “Hậu Đổi mới là thời hoàng kim của tự kiểm duyệt”. Ở Litviet, 3-12-2011, thi sĩ Nguyễn Quốc Chánh đưa ra nhận định về riêng nổi tiếng không kém: “Inrasara là một người hô khẩu hiệu lớn giọng nhất của cách tân mà không biết có bị quở mắng hay ăn đòn chưa hay chỉ toàn ẵm giải thưởng của ma cô?”
Đích thị! Tôi viết tự do, nhiều thể loại và “ẵm giải thưởng” các nơi, riêng mục “quở mắng hay ăn đòn” thì chưa.
Tôi chưa hề ý định viết báo, vậy mà đã đăng hơn 1.300 bài báo. Lạ là, tôi hiếm khi gửi, mà chỉ gửi đi khi được mời. Báo lớn hay nhỏ, trong hay ngoài nước, tôi vô ngại. Thế nên, không có vụ tự kiểm duyệt hay bị kêu cắt chỗ này nọ, nhất là khi nó đụng đến ý lớn.
Continue readingVương quốc Champa mất, nền văn hóa truyền thống bị cuốn theo tất mệnh, đã thất tán nhiều. Không kể mấy lối nghĩ đã lỗi thời thậm chỉ tai hại – có nghiên cứu là để bảo tàng, còn thì nền văn hóa của dân tộc ấy vẫn còn lưu lại nhiều giá trị. Theo cei, đâu là giá trị nhất có thể vận dụng vào đời sống hôm nay? Ở Sài Gòn vừa qua, Út Trà Kha hỏi tôi thế.
Qua quan sát và suy nghiệm, đây là 7 điều căn cốt cần bảo tồn và lan tỏa.
1. Truyện cổ: “Đi tìm học, bán vợ”
Continue reading[Làm sao sống hết mình mà vẫn thơ tận cùng?]
Đức Phật giác ngộ – thường trực, là điều chắc chắn. Chớ chúng sanh các loài trúng trúng trật trật, may mắn vài lần được ánh sáng ấy chiếu tới, đã là thiên tài.
Mỗi sáng thức dậy, bao bóng tối vây quanh, sẵn sàng vồ chụp lên tâm hồn yếu đuối ta. Làm sao ta có thể chống lại nó, để đón nhận nguồn sáng kia? Là nghệ sĩ, cái gì có thể nâng đỡ, để hắn có thể tiếp tục tồn tại và sáng tạo?
Continue readingAlbert Camus nói đại ý, khi viết về nỗi cay đắng nào đó, là lúc ông đã vượt bỏ nó. Nhà văn ta ngược lại, ưa giãi bày nỗi niềm.
“Tôi chỉ viết cho mình thôi”, hay “Tiếng thơ là tìm tri âm chứ không cần số đông”. Thi thoảng ta vẫn bắt gặp phát ngôn kiểu ấy, từ văn giới. Viết về này nọ, cả viết về mình, là viết cho mình. Dường có trật đường ray đâu đó, nếu không muốn nói là tự lừa.
Nhà văn khi viết VỀ, có thể về gì bất kì, là VIẾT CHO. Thế nên cái viết ấy cần độc giả, nhiều càng tốt, rộng càng hay, với hi vọng ảnh hưởng đến đồng loại, nhiều, rộng và xa hơn. Không thể khác.
Continue reading