Sống triết lí Cham-53. VĂN CHƯƠNG – 20 SUY TƯỞNG NGẮN

[1] Nhà văn Việt Nam chưa đủ cô đơn cho sáng tạo

(tạp chí Văn, số 20, tháng 11-2004)

[2] Nhà thơ học biết sợ thơ để người đọc còn cần đến thơ

(tạp chí Tia sáng, 20-5-2006)

[3] Tôi là kẻ đốt lửa, nuôi lửa và truyền lửa

(Thuyết tại Trường chuyên Lê Quý Đôn, Phan Rang, 10-2019)

[4] Hành trình viết của tôi là hành trình phá hủy ‘bản sắc tôi’

(Inrasara.com, 1-9-2016)

Continue reading

Tết-14-cuối. ĐẠO SĨ MINH TUỆ & 2 CÂU NÓI NỔI TIẾNG

Nhìn khuôn mặt đạo sĩ Minh Tuệ, tôi không thể không cười, cười suốt. Và không thể không nhớ đến phát ngôn nổi tiếng của chị Hằng: “Người gì đâu khôn không ra khôn, ngu không ra ngu”. Đây chắc chắn là nhận định bột phát, hay và đúng nhất về Minh Tuệ – một câu nói để đời.  

Nhớ đến Đạo đức kinh của Lão Tử, và tôi lại cười.

Lạ, chính cư ngụ giữa KHÔN-NGU đó mà đạo sĩ đã ứng xử qua ngôn từ giản đơn đầy MINH TRIẾT. Và chính ngu-khôn kia đã tạo nên sức thu hút kinh hoàng ở Minh Tuệ. Để làm thành một huyền thoại, một BIỂU TƯỢNG vô tiền [khoáng hậu].    

Minh Tuệ-2024: “Ăn lúa xong ta lại lên đường”

Continue reading

Tết-13. NHỮNG NGƯỜI ĐÀN ÔNG CỦA TÔI

[về 20 con người Chakleng của tuổi trẻ tôi]

Tôi biết lắm kẻ ghét người tài, ghét và muốn triệt hạ. Sao ghét được nhỉ, rất lạ! Tôi khác, luôn trân trọng. Tuổi trẻ tôi từng kính ngưỡng vô số nhân vật Cham.

[1] Người cùng máu mủ tôi

Ông ngoại là thầy cao đạo và là tác giả trường ca Ariya Rideh Apwei. Ông nội đẳng Bà-la-môn, sắp lên chức Tu sĩ Tapah thì bị Việt minh giết oan. Dù chưa nhìn thấy mặt ông, nghe mẹ than, tôi cũng nể phục.

Continue reading

Inrasara. 15 NĂM, THƠ VIỆT VỪA NGỦ VỪA ĐI

Thời đại khác, thơ khác, cách đọc thơ cũng phải khác. Thế giới đa nguyên, thẩm mĩ nghệ thuật thôi còn thuần nhất, mỗi dòng thơ được bộ phận độc giả riêng đón đợi. Các loại thơ khác nhau có mặt là cần thiết, để phụng sự cho bộ phận độc giả của mình.

Bằng không, hãy đấu tranh mang tính mĩ học. Thời Tiền chiến, các trận bút chiến giữa thơ mới và cũ, văn học vị nghệ thuật vị nhân sinh diễn ra quyết liệt mà lành mạnh. Ông bà làm được, tại sao ta thì không?

Continue reading

Tết-11. SAU TUỔI ĐỨNG BÓNG MẶT TRỜI CỦA SÁNG TẠO

[Hay. Tội cho nhà văn Việt Nam!]

Đời người, Khổng Tử cho: 30 tuổi thì trụ vững, 40 tuổi mới hết ngờ. 25 thế kỉ sau, Carl Jung không khác: Cuộc sống chỉ thực sự bắt đầu từ tuổi 40. Khi “hết ngờ”, chúng ta mới “bắt đầu sống”, còn trước đó chỉ là bước chập chững, dọ dẫm tìm đường.

Nhà văn ta hơi khác, nóng vội xuất hiện sớm, nổi tiếng sớm và sớm… tắt.

Continue reading

Tết-11. HIỆN, TÔI THÈM GÌ NHẤT Ở TUỔI TRẺ?

Gia đình cha mẹ tôi nông dân vô sản toàn phần. Tôi, từ ấy…

Bàn học.

Nhà nghèo, thuở Tiểu học, một tối thầy Hồng ghé nhà, thấy anh Đạm và tôi nằm sấp trước cái “đèn trứng vịt” leo lét, nghe tội sao ấy, thầy kêu “anh phó Thảo làm bàn cho hai đứa đi, nằm thế tức ngực bọn nhóc”. Thế anh em tôi mới có bàn ghế “đàng hoàng” mà học. Hiện tôi vẫn còn nhớ như in dáng bàn xộc xệch thân thương đó.

Continue reading

Tết-10. KHOE – THẾ NÀO & TẠI SAO?

Trước hết xin lỗi quý bạn, bởi lặp lại chủ đề đã cổ này. Chuyện đã giải thích vài lần rồi, vài sinh linh Cham không theo dõi tôi thường xuyên nên không biết, vào còm lạc đề. Riêng bạn Hop Bao:

Bạn thân mến!

1. Bạn nghe người ta nói: “Lúa càng chín càng cúi đầu”. Còn tục ngữ Việt: “Tốt thì khoe, xấu thì che”. Chớ ông bà Cham: “Trầm hương ở đâu cũng tỏa mùi hương”. Cả ba đều đúng!

Hỏi, nếu không ai đốt lên, làm sao trầm có thể tỏa mùi hương? Và ai kẻ trách nhiệm ĐỐT lên? – Bạn, tôi và Cham…

Continue reading

Sống triết lí Cham-53. HUYỀN NGHĨA CỦA KHÔNG LÀM

[hay. Bí kíp giải quyết vấn đề nhanh & nhẹ]

Bàn về “không làm”, bà chị Dư Thị Hoàn còm vui. Đáp ứng còm vui ấy, tôi kể 9 chuyện vui vui hầu các bạn.

[1] Hồi trẻ đi đám, tôi cứ đứng khơi khơi ngó các anh, các chú làm. Đến chỗ mắc kẹt, tìm chả thấy ai, ông chú mới hô: Thằng Trạm làm được, thế là tôi sấn tới viết hàng Akhar thrah cho họ.

Continue reading

Tết-07. THẾ NÀO LÀ ĐA NGÀNH ĐẦY CHUYÊN NGHIỆP?

Đăng ảnh Hội Trại Tết Chakleng vừa qua, vài bạn ngạc nhiên kêu sao Inrasara có thể chơi với cánh thuộc tuổi con cháu mình nhỉ? Tôi nói, tôi chơi được với tất cả, bất kể tuổi tác, thành phần hay đẳng cấp. Ở đó chả ai mời, tôi đến, nhập cuộc – vui vẻ. Tôi vui, các bạn trẻ vui.

Thi ca cũng hệt, tôi yêu từ Cổ điển, Lãng mạn, từ thơ Câu lạc bộ, Hiện đại cho đến Hậu hiện đại miễn là thơ đó đáng… yêu, không tuyệt sao!

Tiệc tất niên, chuyện vãn với vài bạn thế hệ mới có đề cập đến, hiện nay cần chuyên môn hóa trong nghiên cứu văn hóa Cham. Không sai! Đâu đó thi sĩ Ly Doi cũng một lần giơ tay đồng thuận. Câu hỏi: Có phải đa ngành thì không thể chuyên sâu?

Continue reading