[1] THỊT DÚI & NỖI ĐÍNH CHÍNH
Từ Bangkok về, tôi đưa anh bạn dự Trại Sáng tác Đại Lải. Xong, chúng tôi cùng lên Thái Nguyên giao lưu. Bạn thơ ở Hội báo tin, vài giảng viên Trường Chính trị Trung ương có ý mời anh Sara bữa tiệc đạm bạc. Kêu đạm bạc chớ ở đó có dúi, là món lần đầu trong đời tôi biết, và thưởng.
Thế là tôi vui vẻ… phá mồi, dành sân cho anh bạn nổ.
Có vị đến muộn, được giới thiệu và xếp ngồi cạnh anh bạn. Hai người mặc sức tán. Sắp vãn tiệc, một quan lớn ngoắc tôi ra ngoài chuyện riêng.
– Chăm tầm như anh mới là Chăm, mở mặt mở mày dân tộc…
Chia tay, vị đến muộn ấy bắt tay anh bạn tôi thật chặt, thêm mấy cú lắc nữa.
– Bác nhầm rồi, anh ngoài kia mới là Inrasara, – phó Hội vội vã đính chính.
[2] VĨ NHÂN CẤP XÃ
Ở quê, tôi thường xuyên giới thiệu nhà văn, trí thức Việt đến gặp các nhân vật Cham. Để hiểu biết lẫn nhau. Chiều nọ, một nhà thơ nữ trẻ sau cuộc viếng trở về than phiền:
– Em vừa gặp một vĩ nhân Cham! Ông Sara này lạ, vĩ nhân cỡ đó em đụng phải cả đống ở Hà Nội.
– Là sao? – tôi hỏi.
– Thì ông cứ cho mình số một Cham. Mà có phải số 1 của riêng Cham đâu…
– Dễ ợt, – tôi nói, em cứ kéo con rắn vuông đó cho nó dài thêm vài thước là được.
Bài bản hơn, em làm cái test xem sao. Tầm vóc “vĩ nhân” được đánh giá qua mấy khía cạnh. Về kinh tế, bác làm ăn đủ nuôi sống gia đình chưa? Về xã hội, bác đã đóng góp gì cụ thể cho cộng đồng nhỏ bé này? Về chính trị, với tư cách trí thức, bác lên tiếng và lên tiếng ra sao về các vấn đề cộm của xã hội? Về chuyên môn, nhà bác có bao nhiêu công trình, các công đó được giới chuyên môn đánh giá thế nào? Còn nếu cho 4 khoản ấy thực dụng quá, thì coi tầm tư tưởng của bác ấy, xem nó biểu hiện thế nào, tác động của nó vào đời sống ra sao.
– Chớ nghe những gì bác ấy nổ, mà hãy xem xét những gì bác ấy làm… – tôi kết. Dĩ nhiên, để đảm bảo công bằng, em cần biết nhiều nhân vật Cham khác nữa.
[3] NHÌN THẾ GIỚI QUA LỖ KIM
– Dân chủ chỉ là dân chủ mồm, ai cũng thế, đâu cũng vậy – bạn tôi phán, – chém mạnh cạnh bàn tay vào không khí, ngó bộ rất ghê.
– Là sao? – tôi hỏi.
– Ông ba mình kêu dân chủ cho lắm, hôm họp con cái bàn chuyện gia đình, mình cãi, ổng đập bàn cái rầm: “gia đình này, ai là chủ nào? nói đi”. Đấy, dân chủ vậy đấy…
– Chính xác, – tôi nói. Thế này nhé…
Giữa lòng xã hội Công giáo, Nietzsche in Kẻ Chống Chúa và ông bình an vô sự; trong khi Rushdie cho ra Vần Thơ Quỷ Sa-tăng thì bị truy nã tử hình. Tôn giáo nào dân chủ hơn?
Vụ Watergate, chỉ cần hai nhà báo đủ xô đổ cái ghế tổng Nixon; ngược lại ở vài nước luật sư mà dám đụng đến nguyên thủ quốc gia là bị nhập kho ngay. Chế độ nào dân chủ hơn?
Cùng năm 2005, bà Merkel được bầu làm thủ tướng Đức, còn nữ thi sĩ Afghanistan là Nadia Anjuman bị bức tử chỉ vì in tập thơ tình. Xã hội nào dân chủ hơn?
Ở các buổi thuyết trình, ông Inrasara dành nửa thời gian cho thảo luận và tranh luận trực tiếp trên diễn đàn; trong khi đại đa số diễn giả độc thoại từ đầu chí cuối, rồi về. Xin hỏi bạn, sinh linh nào mang vác tinh thần dân chủ hơn?
Ông ba bạn [xin lỗi] không dân chủ, thì no problem. Vấn đề là, bạn đã nhìn thế giới qua lỗ kim ấy mới chán…
[4] SARA ĐÃ CÓ ĐẠI CA!
Là sự vụ rất đáng khui bia ăn mừng.
Bốn năm trước, chính lỗ tai tôi nghe con gái rượu một ông bạn Cham kể với bạn mình rằng, bố tui là đại ca của… Inrasara. Tôi cứ nửa tin nửa ngờ tên lại trùng tên. Hay bọn trẻ đang nói về ông Sara nào đó? Thế rồi lai rai lỗ tai tôi tiếp tục nhận thông tin rất đáng tin cậy như thế từ nguồn khác.
Không tin được dù đó là sự thật. Why? [tiếng Tây].
Sinh linh kém tôi đủ thứ, mà kém xa cả đại dương lại là đại ca của tôi, mới tài. Nghĩa là kẻ ấy thèm có đệ tử, khát có đàn em. Thèm khát quá thành không nhớ mình là ai. Đầu độc con gái mình chi vậy không biết.
Chớ đại [ca] sư thứ thiệt như Krishnamurti đuổi đồ đệ như đuổi tà. Tôi cũng có học [đòi] được tinh thần ông ấy. Tôi xua tay ngay kẻ nhận là đàn em Sara, hay ai đó kêu tôi bằng thầy. Chớ tôi dạy bạn hồi nào?
Đó là do mặc cảm [tự tôn hay tự ti, hoặc cả hai gộp lại] mà ra.
Không lên chức đại ca tôi đặng, thì ở chiều hướng ngược lại, có kẻ nghĩ tôi [ý đồ] đại ca ai đó! Chả lạ, khi mấy hình dung từ đại to cồ bị/ được vài cây bút Việt cặp với tên tuổi Inrasara, như: “chủ soái văn nghệ”, “minh chủ thơ ca” hay “lá cờ đầu cách tân” gì gì đó.
Thật mới mẻ!