Ariya Glang Anak: ‘Haniim ayuh jang ôh hai, nưm angan jang ô hu’

Đứng trước em bé châu Phi đang chết đói, La Nausée chỉ đáng vứt đi – Sartre tuyên to thế, trong khi La Nausée được cho là kiệt tác ông. Chả phải làm tàng đâu, mà thật.

Sartre triết gia hiện sinh danh tiếng và Sartre nhà văn Nobel Văn chương chả là gì cả, thế nên mới nẩy ra Sartre-trí thức.

Ông bạn già của tôi NTV nhăn với mấy nhà thơ không lo làm thơ đi mà đi dịch sách, để chuyện đó cho dịch giả không hay hơn sao. Dù một cây bút có thể làm nhiều món khác nhau, ở đây ông muốn nhấn về MẶC CẢM không đáng!

Tối qua sinh nhật cháu, tiệc ngay trong khuôn viên nhà, khách đến non trăm. Tôi ra chào mọi người, rồi trở về phòng, đóng cửa. Ý thơ đang ồ ạt tới, rời laptop nó giận bỏ đi, thì hỏng to.

Thế nên ba bận các cháu gõ cửa, tôi xin kiếu. Sáng sớm, “anh Trạm lạ quá hà” – một chị kêu. Ừa, siêu lạ luôn. Bởi cô nó chưa từng nghe tiếng “thằng Trạm mát” nên kêu thế, chớ ổng từ xưa đã vậy rồi. Nếu ổng cứ tiệc tùng thì làm sao Cham có “Tháp nắng”, có “Apsara” để mà hát!

Chuyện nghèo hèn hay thất bại, tâm lí chung của người đời là: giấu, để không phải xấu hổ, tôi thì không. Xin kể 3 đại biểu tiên tiến:

1. Hồi năm 1990, bán thổ cẩm – muốn làm khác người, tôi không lên Thượng mà gồng gánh cả gia đình vào Nam.

Thất bại te tua, về trắng tay. Ngôi nhà đã bán không còn, Haly bị tai nạn xe nằm nhà thương. Chúng tôi phải làm lại từ đầu, tệ hơn nữa, từ con số âm – bởi đó là thời buổi kinh tế đất nước bết bát sau giá lương tiền. Vụ này tôi đã kể, theo nhạc yêu cầu của nhà báo Ngô Thanh Tú: “chỉ toàn nghe ông giỏi, ông thành công, sao không thấy thất bại?” – và vài lần lặp lại. Thêm, học A.Gide, tôi NHẤN VÀO VẾT THƯƠNG đó, cho nó đau hơn.

[Giải trí đầu tuần – Đối thoại giữa Sokrates, và… ]

Thấy sai có nên nói không, các bạn ơi. Khi cái sai đó cứ được chủ nhân lặp lại, để người thiên hạ nghĩ đó là chân lí, và nói theo. Phần tôi tính nghỉ, mất lòng vô cùng, nhưng lại phải nói. Dù kể khiếm danh, hay kể bằng thể cách văn minh phong vận nhất. Các bạn cho ý kiến nhé.

Nhớ năm ngoái, chờ quay phim phỏng vấn tôi về Từ điển song ngữ Cham Việt, cô phóng viên VTV hỏi ngoài lề:

– Anh phê bình thẳng quá không ngại sao? Tôi nói:

– Phê bình là phân tích và gọi đúng tên sự thể, ai đó mất lòng, chịu thôi.

Hôm nay tạm mượn đỡ Sokrates…

20 năm trước, khi báo chí rềnh rang về tôi, rồi khi thấy vài sinh viên Chàm mình bỏ Đại học, bà con kêu: không khéo Sara làm gương xấu cho bọn trẻ. – Đích thị luôn!

Tiếng, ai mà chả ham. Không học mà được tiếng nữa, thì ham gấp bội. Sướng quá đi, thế là rủ nhau bỏ… học. Sức mấy!

Mươi năm trước, một cháu Cham mới xong lớp 11 mà đòi bỏ học, tôi nói, cháu nghĩ thật kĩ đi – qua tuần, rồi quyết. Trước khi quyết, hãy đặt cho mình 4 câu hỏi:

[1] Khi thấy bạn trang lứa ai ai cũng đút túi cái Cử nhân, cháu có MẶC CẢM không?

Lại thêm sinh linh nữa la tôi “già hàm”, là lần thứ ba trong đời. Lần đầu từ nữ sinh viên, mới vui. Đầu tuần để lấy trớn cho công cuộc, kể giải trí mình.

Chuyện [1] Buổi nói chuyện với lớp sinh viên, một bạn nữ đứng lên:

– Em không đồng ý với nhà thơ…

– Tôi thuyết đâu phải để bạn đồng ý hay không, mà là cùng trao đổi.

– Nếu thế thì thính giả bỏ đi hết…

Về tiền nong, tôi có nguyên tắc và áp dụng hơi bị siêu, nhưng thế nào rồi cũng bị đòn. Một lần suýt bị, lần này thì bị thiệt…

1. Số là, có vị chức sắc Bà-ni không quen nhập viện Tỉnh, nguy cơ khó qua khỏi. Cần giúp! Dù là người “ngoài cuộc”, tôi phon đến Xuan Bao chạy qua cháu tôi ở Phan Rang ứng gấp 5triệu thăm ông, nhắn tuần sau cei Sara trả. Bào chấp hành nghiêm.

Qua tuần, tôi mượn cháu ở quê, nó đưa chỉ vàng – kẹt thế. Mang cái chỉ ấy qua Phú Quý, tôi mới biết loài này 5,2triệu. Tôi từng “chơi” vàng miếng, thế mà đây là lần đầu tiên trong đời tôi biết SJC khác 9999!

Chả hiểu từ đâu, ta chỉ gọi là nhà thơ khi ấy đút túi thẻ Hội Nhà văn. Còn lại: không. Lạ không kém là nỗi phân cấp trung ương, địa phương. Từ đó mỗi bận nhà trung ương ấy ghé, khoái đưa giọng điệu trên ngó xuống, rất khệnh khạng. Khen một ít, chê một ít, và sau rốt là “được lắm, có nhiều cố gắng” (“Nhập cuộc và hi vọng”, Inrasara.com, 3-2008).

Và chả hiểu sao, cái ông bạn tôi mớm cho con gái, rằng “ba là đại ca bác Sara” khiến con gái rượu đi tin thiệt. Tin, và loan truyền ra, mới ẹ. Nghe, tôi cười muốn xỉu luôn.