Chủ nhật, thêm lễ Hùng Vương, 3 nhóm bạn mời lai rai – tôi kêu bận. Ngược lại, tôi mời 3 nữ, 3 nam Cham cà-phê nói chuyện, tất cả đều… bận.

Buồn, tôi chạy xe cô độc dọc biển Phan Rang, và nhớ… Pô Rômê. Lần đầu tiên trong đời tôi nghe tâm hồn mình yếu đuối.

Tút hôm qua, tôi viết “Pô Rômê – vị vua tài ba nhất của lịch sử Champa”, bị ông anh kêu: không đâu, Sara ơi. Dẫu sao “tài ba nhất” khác với “anh minh nhất” của Pô Klong Girai, bởi Pô Rômê bị đẩy vào hoàn cảnh lịch sử quá cay nghiệt.

Pacam, làng cuối cùng của Cham miền Trung. Nếu Bumi kẹt lại do muộn “chờ tàu”, thì Pacam chạy loạn lên đến đây thì tự dừng lại.

Suối Cát khá lớn, mang nước dẫn ngược lên sông La Ngà nằm phía đông bắc làng hiện tại bốn cây số, rồi đổ vào sông Đồng Nai. Đoàn di dân không đi tiếp, dựa lưng vào núi, trụ lại. Có giặc là biến, an toàn.

Ngày xưa, khu vực Danao Galơng bên kia sông La Ngà cách làng hiện tại về hơn mươi cây số là dân tộc Churu, bên này: Danao Hling gọi là Khu Chôm Nhỏ thuộc Cham. Ở đây có ‘Ghurrak’ “nghĩa trang cổ” qua thời gian bị xâm lấn, nay chỉ còn khoảng một sào rưỡi đất cạnh đường Trần Hưng Đạo. Cham Bà-ni ở đâu dựng Ghur ở đó.

Sáng sớm 7-4, lên xe về Pacam – làng cuối của Cham miền Trung. Cơm trưa nhà Kim Thanh, liền vội qua Sang Mưgik: quý chức sắc đang chờ. 40 vị chớ chẳng ít. Tay bắt mặt mừng, như kẻ lạ từng quen biết từ xưa xa.

Chiều, tôi lang thang qua vài hẻm làng: nghèo, quá nghèo. Tối, lần nữa vào Sang Mưgik gặp mặt thân hào nhân sĩ, tôi mới biết thêm dân Pacam học ít và ít học quá! – Buồn!

Chiều hôm qua, 8-4 tôi được bạn đưa đi vòng quanh thị trấn Tánh Linh, thăm ba khu Ghur Bini, cả Ghur cổ. Tôi thèm vào ‘talabaat muk kei’ (lễ bái tổ tiên), nhưng không, tôi không mang theo ‘kaya angui’ (y phục đặc dụng). Hẫng!