Lãng du thế giới tháp Chàm, không thể không ghé qua xem Parmentier với Kazik, hay sau này: Trần Kỳ Phương cùng Ngô Văn Doanh. Ta không thể không nói lên lời cảm ơn về những đóng góp to lớn của họ.

Dẫu sao các diễn ngôn cùng dụng ngữ đặc trưng trong các công trình đồ sộ ấy nghe như là xa lạ, với Cham. Sao cứ là Trimurti Tam vị nhất thể, mà không là ‘Pô Xapajiơng, Pô Xapalai”? Rồi thế nào là “lá nhĩ”, “tháp cổng”, vân vân? Cham đọc mà tù mù!

Các nhà nghiên cứu Cham hôm nay, cũng không ai đặt câu hỏi TẠI SAO, nữa!

“… người xuôi nam quến tháp xuôi nam

Thưa, nhỏ, yếu ớt dần – tội nghiệp!”

[Trường ca “Quê hương”, Tháp nắng-1996]

Từ tuổi hiểu biết, tôi non trăm lần lên với Pô Rômê. Cùng đoàn, bạn văn hay một mình.

Pô Rômê vẫn cứ cô đơn và tội nghiệp! Đó là cụm tháp ra dáng cuối cùng của Champa. “Ra dáng”, bởi sau đó còn vài cái nữa được dựng lên rồi đổ sớm, không còn lưa dấu vết. Ừa, thì cứ tội nghiệp, với thời gian cùng lòng người, cũng không sao. Cham vẫn cứ tin Pô, mỗi năm bốn lần lên với Pô. Đều đặn.

Thuở làm đặc san Ước Vọng – Trường Trung học Pô-Klong, thầy Trần Công Lộc giáo sư phụ trách báo chí, ở phần điểm tin cuối tập, đã nhận định đại ý rằng: Các em viết về tháp nhiều quá, hiếm thấy chủ đề mới, khác.  

Đúng, quá đậm đặc về tháp thì cũng phiền, dẫu sao chỉ phiền chút chút. Đáng phiền hơn cả, mọi mọi đều một giọng rên rỉ ỉ ôi như thể phái sinh của Điêu Tàn Chế Lan Viên từ nửa thế kỉ trước.

[hay. “Tôi” như là chất liệu phụng sự cho bài viết & Ngụ ngôn hậu hiện đại-02. Kết cho loạt bài Ý kiến dành tặng các bạn trẻ tại Hội nghị Văn trẻ]

Tôi đến, không phải để vuốt ve xoa bóp, an ủi vỗ về hay nâng đỡ, mà – đánh thức các bạn, khiến các bạn nhận ra mình đang bế tắc, và bất an và tự tin trở lại trên con đường sáng tạo. Ngoài ra không gì hơn, không gì khác.

4 tút chào mừng Hội nghị Văn trẻ, mở màn là:

[1] “Sự làm thơ có thể ví như bộ phận sinh dục của người nam cương cứng” [tôi đã thay tít cho đẹp như thế], là thuyết lí về sáng tạo, khích lệ và khích tướng các bạn trẻ. 

[2] “Đông Nam Á đang đánh mất mình, tại sao?” để nhà văn Việt Nam tự soi mình trong văn học khu vực.