Ariya Glang Anak:
‘Mưyah bbôh urang mưtui thong urang gila
Jôi limuk jôi ba gaup gan gơk katơk
Nan jơh ngak di rup drei wơk…’
Nếu thấy kẻ đơn côi hay đứa khờ dại
Đừng ghét bỏ với lôi kéo họ hàng đè nén
Đấy như thể mình tự hại mình…
Continue reading[chuyện thầy rắn Lư Hào: URANG CHAM 30]
Ariya Glang Anak, câu 48.
‘Jôi bbôh siam ahar ranưk khing bbang
Jamư-ô tian tatang, dalôk tabiak kan khing dôn’
Thấy tiền dễ xơi, nhào vô “ăn tham” ‘ranưk bbang’, bạn nhận về mình sự đầy hơi ‘jamư-ô’ là chuyện khó tránh. Tham thực cực thân, ông bà Việt nói, cần hiểu cả nghĩa đen lẫn nghĩa trắng.
Của “ta” là vậy, còn của “mình”, khi có cũng cần biết san sẻ.
Xây chùa chiền, giúp hoạn nạn hay đầu tư giáo dục?
Continue readingChúng ta đang tàn phá sinh lực tinh túy nhất của chúng ta, hằng ngày!
Không nhớ câu này của ai, hồi 20 tuổi tôi đã dùng phấn đỏ viết chữ to lên bức tường trước bàn viết. Châm ngôn duy nhất tôi không xóa đi suốt thời gian dài.
[1] Tàn phá trước tiên và dễ thấy hơn cả, là sức khỏe.
Cờ tướng hay rượu chè thâu đêm suốt sáng, vài bạn bè tôi đã như thế, tôi viết để cảnh giác mình.
Continue reading[hay. Tự ái, đau – bạn muốn li nước đường rồi chìm, hay chén thuốc đắng để vượt lên?]
Ariya Glang Anak: Jôy pôic prong hatai đôm kaphôl…: Chớ to gan ăn nói hỗn hào, thất đức…
Hôm trước bạn Lê Viết Hòa còm: [Bài hay thế, sao] “cộng đồng Chăm chưa thấy nhiều hưởng ứng… vì sao?”. Tôi không hiểu rõ ý bạn lắm, chỉ trả lời: “cứ đốt lên một ngọn nến nhỏ, rồi nó sẽ lan tỏa từ từ.”
“Chưa hưởng ứng” còn may, chớ vài Chàm mình – ít thôi, thì khác. Nick Chăm Newspaper chưa từng ghé tôi, không dưng vào nhà tôi, chửi to, chửi… lạc đề.
Continue readingChuyện nghèo hèn hay thất bại, tâm lí chung của người đời là: giấu, để không phải xấu hổ, tôi thì không. Xin kể 3 đại biểu tiên tiến:
1. Hồi năm 1990, bán thổ cẩm – muốn làm khác người, tôi không lên Thượng mà gồng gánh cả gia đình vào Nam.
Thất bại te tua, về trắng tay. Ngôi nhà đã bán không còn, Haly bị tai nạn xe nằm nhà thương. Chúng tôi phải làm lại từ đầu, tệ hơn nữa, từ con số âm – bởi đó là thời buổi kinh tế đất nước bết bát sau giá lương tiền. Vụ này tôi đã kể, theo nhạc yêu cầu của nhà báo Ngô Thanh Tú: “chỉ toàn nghe ông giỏi, ông thành công, sao không thấy thất bại?” – và vài lần lặp lại. Thêm, học A.Gide, tôi NHẤN VÀO VẾT THƯƠNG đó, cho nó đau hơn.
Continue reading[Giải trí đầu tuần – Đối thoại giữa Sokrates, và… ]
Thấy sai có nên nói không, các bạn ơi. Khi cái sai đó cứ được chủ nhân lặp lại, để người thiên hạ nghĩ đó là chân lí, và nói theo. Phần tôi tính nghỉ, mất lòng vô cùng, nhưng lại phải nói. Dù kể khiếm danh, hay kể bằng thể cách văn minh phong vận nhất. Các bạn cho ý kiến nhé.
Nhớ năm ngoái, chờ quay phim phỏng vấn tôi về Từ điển song ngữ Cham Việt, cô phóng viên VTV hỏi ngoài lề:
– Anh phê bình thẳng quá không ngại sao? Tôi nói:
– Phê bình là phân tích và gọi đúng tên sự thể, ai đó mất lòng, chịu thôi.
Hôm nay tạm mượn đỡ Sokrates…
Continue reading[Dương Tấn Phát, Thiên Sanh Cảnh, Châu Văn Mỗ]
Ariya Glang Anak: Mưyah pwơc pasumu tian drei…
Ở tiểu luận “Thông điệp cho Cham: hôm qua, hôm nay & ngày mai” viết năm 2016, tôi phân kì lịch sử Cham cận và hiện đại làm 3 giai đoạn: Sống sót & tồn tại, Ổn định & bản sắc, và Nhập cuộc về hướng mở.
Mỗi giai đoạn, sinh mệnh dân tộc được đặt trước câu hỏi lớn, bật lên cá nhân hay nhóm người đáp ứng đúng điệu, qua đó hóa giải nút thắt của lịch sử dân tộc. Thế hệ Dương Tấn Phát, Thiên Sanh Cảnh, Châu Văn Mỗ ở giai đoạn thứ hai.
Continue readingLịch sử không lộ bày hành trạng tác giả Ariya Glang Anak thế nào, dẫu sao qua thi phẩm – điều ta biết chắc rằng, ông không chỉ là thi sĩ lớn mà còn là tu sĩ Bà-la-môn đắc đạo, một trí thức vĩ đại.
Nghĩa là ông sống có ích. Học ông, tôi cũng sống có ích luôn, cho vui vẻ!
Và
dẫu không là cái đinh gì cả
tôi vẫn cần thiết có mặt
vậy nhé, tôi xin tạ ơn tôi!
(Lễ Tẩy trần tháng Tư-2022)
Continue readingSau giai đoạn môn đệ antevāsin [15-30 tuổi], và từ khi xong phận sự chủ hộ grhastha làm đủ đầy nhiệm vụ người chồng, người cha [30-60], ông trắng tay bước vào giai đoạn thứ ba: đi vào rừng vanaprastha.
Tôi đã như thế như thế.
Năm 2002, giao Cty cho Hani, tôi dấn vào văn chương chữ nghĩa. Để 15 năm sau, đúng 60 tuổi, tôi rủ bà xã “đi vào rừng”, bà không chịu, thảo “di chúc” giao hết tài sản [3 lô đất Tân Phú – Sài Gòn, Nhà Trưng bày Văn hóa Cham INRA ở Chakleng và 4 sào Homestay Thang Tông Jaka] cho vợ con. Chia đều – không phân biệt trai gái, con chung hay riêng.
Continue readingThơ sụt lở đất đai nhão nhoét giận dữ
Tội tình chi đen
Tháng ngày vô tâm trơ trơ ăn hại quấy nhiễu
Kinh hoàng, tiếc nuối… đeo đẳng ngày yên lặng
Trên mộ gió lang thang
….
Chôn vùi bước chân lữ khách chậm rãi hân hoan
Continue reading