[Thương [vài] nhà văn Việt Nam và kẻ… Chàm]
Tục ngữ Cham:
‘Mưtai di krong, mưtai di tathik
thei mưtai di danao kabao mư-ik takai palei’
Chết nơi biển cả sông sâu
Ai đâu lại chết vũng trâu ven làng
Ở HTX Thơ Việt, ta cứ với ta mà kèn cựa.
Nhà này suốt ngay đòi lên võ đài đọ thơ, không phải với thi hào thi bá thế giới, mà với người nhà ở ao làng. Nhà kia la: thằng đó trả nhiêu tiền mà mầy khen thơ hắn. Rồi hết thơ tân con cóc đến thơ vô lối mà nhạo nhiếc nhau.
Continue reading[hay. Tâm Phật khẩu xà chỉ là thứ ngụy biên thô lậu]
1. Ariya Glang Anak, câu-99:
‘Rup ita hagao patwah ôh thau ka drei
Habiên bbôh pak halei mưng thau laic thibar’:
Thân ta hên xui, may rủi ai có thể biết được
Mãi khi chuyện xảy đến, ta mới hiểu nó thế nào.
Tin về giải thưởng S.E.A Write Award, tôi trả lời vnExpress: “May mắn luôn có mặt kịp thời”. Tôi đã như thế, và bạn cũng sẽ như vậy. Thử giải minh nét căn bản nhất: ngôn từ. Ông bà Cham nói:
Continue readingAriya Glang Anak:
‘Mưyah bbôh urang mưtui thong urang gila
Jôi limuk jôi ba gaup gan gơk katơk’
Nếu thấy kẻ đơn côi hay đứa khờ dại
Đừng ghét bỏ với lôi kéo họ hàng đè nén
Không hiểu tại sao sinh linh trong cộng đồng thiểu số, hay nhỏ hơn: trong một gia đình – thay vì đùm bọc, nâng nhau bay lên, lại níu kéo nhau chìm, qua nhiều cách không đáng.
Ta KHÔNG YÊU, chỉ có thể giải thích bằng hai chữ ấy.
Continue reading[thư cho Chế Đôn-04, tặng một bạn thơ thương mến]
Định mệnh nhà thơ một tập, hay văn chương nhai lại mình là hệ quả từ nỗi đó.
Chế Đôn gọi tôi “già rơ”. “Già rơ” không phải tự nhiên có, mà cần trui luyện, miệt mài – từ sớm.
Hôm qua một bạn thơ kể: “Trước những lời khen có cánh, một đàn chị lo thơ em sẽ chững lại rồi đi xuống”, và hỏi “nhà thơ có bao giờ trải nghiệm điều gì như thế chưa?”
Tôi nói, quá nhiều nữa là khác, nhưng chúng không hề ảnh hưởng tới tâm thái viết của tôi, cả lời khen lẫn tiếng chê! Này nhé…
Continue reading[hay. Dự án phim “Trường Trung học Pô-Klong – Kí ức một thời”]
Henry Miller: Dường như sứ mệnh chính của con người trên mặt đất này, là NHỚ.
Cham & những biểu tượng thất truyền, ở đó Trường Trung học Pô-Klong là biểu tượng lớn. Từ lò đào tạo của Pô-Klong, các thế hệ trí thức Cham đi vào xã hội. Bác sĩ, kĩ sư, tiến sĩ, nhà văn, nghệ sĩ, cán bộ Nhà nước… đã và đang đóng góp tài và sức xây dựng cho đất nước hôm nay.
Continue readingPauh Catwai:
‘Krung adat mưng muk kei/ Kôic nao pablei laic ô xanag’:
“Văn hóa ông bà ngàn xưa/ Hốt đi bán, rằng đã hết thiêng”
Tác phẩm của tôi, in lần 3 có: Lễ Tẩy trần tháng Tư, Văn học Cham khái luận, in 4 lần: Văn hóa Xã hội Cham – Nghiên cứu & đối thoại, Minh triết Cham.
Kadha – Danak Gru Urang dù chỉ là bản thảo cuối, vừa mời chào đã có đến 50 người đăng kí mua. Tôi chỉ bán đúng chục 12 chẵn, cho người ngoài cuộc. Để các bạn góp ý, yêu cầu bổ sung sách sẽ chính thức ra mắt vào Katê 2024. Khi đó bạn nào mua hôm nay sẽ được tặng.
Continue reading[& Câu chuyện nhân cách Cham]
Sinh nhật tôi luôn vui, cái vui giản đơn, diệu vợi mà đa dạng đáo để. Với các cháu nhà quê, với vài bạn văn, hay đơn độc; trong làng, trên núi hay cao ốc tầng 60 Sài Gòn… cũng vui.
Năm nay tưởng không gì lạ, ai dè đột ngột có cái lộc, đến ngay trước giờ G.
4 năm về quê, ngoài viết và hoàn chỉnh Tự truyện Inrasara, tùy bút Đường về Cham, chuyên luận Minh triết Cham và kết thúc tiểu thuyết Tcherfunith, tôi dành nhiều thời gian cho san định Kinh sách Cham. Và, may mắn luôn có mặt kịp thời.
Continue reading[Thế nào để hiệu quả? thư cho Chế Đôn-03]
Tagalau – Tuyển tập Sáng tác, Sưu tầm, Nghiên cứu Văn hóa Cham – đặc san ra được 21 kì, và nghỉ. Đến hôm nay, nó là đặc san duy nhất của DTTS Việt Nam. Cứ tạm cho Tagalau là việc lớn. Lớn, thế nên ít nhiều nó cũng cho ta bài học. Nhân tiện trả lời cho bạn Chế Đôn luôn: Tôi không nói thành công, e to và thời thượng quá, mà thế nào để hiệu quả?
7 bài học:
Bài học-1. Chuẩn bị
Continue readingVụ Rừng Kapet,
Giới showbiz Việt Nam thì thôi rồi, họ chỉ quanh quẩn quần áo, giường chiếu với phát âm hở môi miệng [không giống showbiz Trung Quốc phát ngôn về Biển Đông]. Nhà văn thì khác, được xem là tinh hoa, tiếng nói lương tâm của dân tộc, thời đại.
Thế nên, tôi thử vòng qua facebook các nhà văn Việt Nam, mong phát hiện ý kiến khác hơn, độc hơn, để tham khảo – KHÔNG GÌ MỚI CẢ, ngoài video clip của một nhà văn lão thành Hoàng Quốc Hải với các tút ngắn phản đối lác đác. Chưa có nhà văn nào “hết mình & tới cùng”. Buồn không?
Dường nhà văn Việt Nam nghe tin về Kapet như chuyện xảy ra ở đâu đó, như bao chuyện khác, chứ không phải sự vụ nghiêm trọng nơi quê hương, hay chỉ là việc nội bộ Cham, chứ không của chung Việt Nam.
Continue readingSống có nghĩa là mang tội – tội lỗi bày ra
không cho ta sám hối, càng không thể sẻ chia
nó xóc ta cô đơn sòng bạc cuộc đời
(Lễ Tẩy trần tháng Tư-2002)
1. Chuyện “đòi người” vụ Biển Đông, các bạn trẻ lôi loạt dân khoa bảng Cham ra, réo tên mỉa mai, tôi nói: Các bạn sai rồi, trách nhiệm là Đại biểu Quốc hội, Ban Dân tộc Tỉnh, còn trí thức là tiếng nói tự nguyện.
Sự kiện Điện hạt nhân, một lần nhắc nhẹ ĐBQH Cham, sau đó tôi thấy không nên. Riêng ông anh “trí thức uy tín” palei nọ, phát ngôn trật, tôi chỉnh:
– Không biết thì đừng nói, bằng không đám con cháu sẽ khinh thường.
Continue reading