[Rija pôk Baic bimông Pô Klong Girai]

Ông Lưu Sanh Thanh tên thường gọi là ‘Paxêh’ Lượt, sinh năm 1966 tại palei Padra. Ông ‘đung akok’ làm ‘Paxêh’ vào năm 2005, hiện là một trong ít ‘Paxêh’ thâm niên nhất khu vực Ninh Thuận.

‘Paxêh’ Lượt được bà con Chăm xem là một con người đức độ, rất nghiêm cẩn trong thi hành bổn phận chức sắc tôn giáo của mình. Ngoài việc hành lễ, ông còn là vị chức sắc ham hiểu biết, sử dụng vi tính thành thục. Đó là điều hiếm. Hiếm hơn nữa, ‘Paxêh’ Lượt đương nhiệm chức Thư kí Hội đồng Chức sắc Bà-la-môn Cham Ninh Thuận, thế nên ông đang thủ đắc hầu hết kinh sách Agal ‘Ahiêr’ quý hiếm.

Người thực, việc thực, tâm thế thực cùng một góc đời thực qua 24 phút thôi mà phim tài liệu này đã thu về 2 giải:

– Huy Chương Vàng phim tài liệu

– Giải Ủy Ban Dân Tộc dành cho tác phẩm hay nhất.

Một góc đời thực mà đã đạt vậy, nói chi Cham hư cấu và tưởng tượng;

Tại Đường Sách TPHCM cạnh Nhà Thờ Lớn và Bưu Điện Thành phố.

9 giờ sáng 29-11-2020, anh Hoàng Hưng – nhà thơ-dịch giả sẽ có buối đối thoại với độc giả về một dịch phẩm nặng kí: TRÍ KHÔN SÁNG TẠO, tác giả: Howard Gardner, nhà xuất bản Tri thức, 2020, 584 trang vừa ra mắt. Ở đó Sara hỗ trợ anh.

Vài gợi mở cần thiết cho đối thoại.

[1] Mấy năm trước, ở loạt bài “Người Cham có thông minh không?” tôi nêu ra 3 loại thông minh:

Thông minh [để] tồn tại: Tôi lấy ví dụ bà người Tàu đơn thương lạc bước vào palei Cham chỉ với cái thúng và đòn gánh, sau mười năm bà đã là người giàu nhất làng.

Thông minh [và] bản sắc. Nếu bà già đó bị đồng hóa thành Cham thì tồn tại kia mất nhiều ý nghĩa. Như Cham luân lạc tận Pháp, Mỹ dẫu có giàu tới đâu mà thôi là Cham cũng bằng không. Bạn đã đánh mất căn cước, mất bản sắc.

Thông minh sáng tạo. Tồn tại và bản sắc, mà bạn cứ vật vờ “tháng ngày qua vẫn sống trong đêm mờ” thì đời bạn kém giá trị.

Một tác phẩm đưa ra công chúng, nó cần sống, nghĩa là cần được đặt trong môi trường công chúng kia để đối chiếu, xem xét.

[2] Các trở lực chính của sáng tạo.

Truyền thống. Một truyền thống không ủng hộ cái mới, như truyền thống Theo-ism [Tử viết, sống theo…] là trở lực đầu tiên.

Giáo dục, từ gia đình đến nhà trường, nếu ta không khuyến khích tìm tòi mà chỉ chăm chăm vào thành tích, học để thi, thi lấy bằng ra làm quan – là trở lực tiếp theo.

Môi trường xã hội cũng là yếu tố quan trọng. Sáng tạo, ta cứ lấm la lấm lét nhìn xung quanh xem thầy cô, bạn bè, người thân nghĩ gì về nó, thì hết còn là sáng tạo.

Ý thức hệ tôn giáo lẫn chính trị chi phối đến sáng tạo không ít.

Cuối cùng là thể chế, với kiểm duyệt, thu hồi, phạt vạ, và cả tù tội.

[3] Làm gì để vượt qua trở lực kia?

Một bản lĩnh ghê gớm, thứ bản lĩnh trui nên lòng tự tin đến lì lợm, sau đó mới đến tài năng.

Có bản lính mà thiếu tài năng không sáng tạo được đã đành, có tài năng mà thiếu bản lĩnh cũng là đồ bỏ đi. Ở Việt Nam tài năng lớn Nguyễn Đình Thi là điển hình.

Kính mời bà con, anh chị em đến chung vui [cuối tuần này].

Mấy hôm rày oải quá, sau sinh nhật Cây Xương rồng sẽ có vài trận đi, cứ thay trang bìa như cách lê lên dây cót tinh thần tạo cảm hứng mới cho chính mình.

Tháng 4-2014, hai buổi thuyết giảng ở Sàn Art là hai buổi của thức thách và sáng tạo. Từ ý tưởng qua cách nhìn mới, tôi đã phải đáp ứng 70-100 thính giả thuộc nhiều thành phần và từ vài đất nước khác nhau. Tiếp đó là hai buổi workshop, ở đây không khí thân mật đã gợi mở được rất nhiều cho chính tôi trong hành trình tìm học. 4 buổi lien tục dành cho 1 nhân vật là điều hiếm của Sàn Art.

[Những người bạn bỏ ta đi như những dòng sông nhỏ…]

Anh Ve Báo Văn Chuẩn mất sáng hôm qua, Chủ nhật 9-8-2020 – anh Văn Manh Kieu cho hay. Thọ bao nhiêu, không biết. Bạn thân nhưng tôi chưa lần hỏi, chắc phải trên thất thập. Tôi vừa ghé anh sau Tết năm nay, và biết anh sẽ đi sớm.

– Nhớ hỏi thăm bác Đạm, cei Đảo… nhé, – tôi đùa.

Nay anh đã đi.

Có tin đồn rằng, Sara sao liều thế, mùa Covid-19 mà cứ đi đây đó gặp người này nọ. Tin từ ba nguồn khác nhau, chứ không phải một, thế nên cũng cần nói rõ.

Ba ngày sau khi tin đưa về dịch ở Văn Lâm-3, tôi từ Sài Gòn lên xe đò về, ngay hôm sau chạy xe qua ‘palei’ Pabhan gặp Pô Adhya Hán Đô. Là lần duy nhất, sau đó tôi về ăn ở tại nhà người anh em cột chèo là thầy Đàng Chương, tự cách li theo đúng chỉ thị của Thủ tướng. Để phải đến 18 ngày sau mới qua nhà em gái Những thăm các cháu. Thăm, cũng không ôm hôn cháu nữa!

[2 BỆNH NHÂN CHAM 61-67 XUẤT VIỆN & GÓI 30 NGHÌN TỈ HỖ TRỢ AN SINH]

Cộng đồng Cham vẫn còn nhiều hộ nghèo, Covid-19 khiến vô số công nhân mất việc, thì tình hình càng thêm khó. Cham thuộc bộ phận dễ bị tổn thương do hệ quả Covid-19 mang lại.
0g ngày 1-4-2020 “cách li toàn xã hội” (hay phong tỏa như cách nói của Âu Mỹ), giá thực phẩm tăng ngay từ ngày đầu.
Dịch lây lan ngày càng tăng, dù “may”, sáng nay 1-4-2020 hai sinh linh Cham bị dính virus là BN61 và BN67 đã xuất viện, còn vùng Cham Pangdurangga tương đối ổn.
May nữa, báo Tuổi Trẻ vừa đưa tin “vui”. Tạm tóm lược, để bà con mình biết mà tùy nghi yêu cầu và thông tin cho nhau hay.

Quan sát của tôi, ngoài số ca ở Vĩnh Phúc từ Vũ Hán mang virus về, còn thì Việt Nam chưa thấy lây trực tiếp bởi người Trung Quốc. Nguyên do không khó hiểu: Việt Nam vốn không ưa “Tàu” là một thực tế.

Dù ta chậm đóng cửa, và hiện vẫn còn he hé mở, nhưng do không thân mật với “Tàu”