[chuyện từ Hội đồng LLPV-VHNT Trung ương đến Đối thoại Fukushima]

Tháng 11-2012, được mời thuyết ở Hội đồng LLPB-VHNT Trung ương tại Đồng Nai trước 200 cử tọa từ nhiều tình thành. Vào cuộc, tôi nói:

Việt Nam hôm nay hình thành từ hai vương quốc cổ là Đại Việt, Champa, và một phần Thủy Chân Lạp. Đó là điều hiếm, Nếu chính trị xã hội ổn định, và nếu ta có chiến lược phát triển tốt, Việt Nam trở thành một con rồng là chắc chắn.

Ở giờ thảo luận, một cử tọa kêu chưa hề đọc sách nào dạy như thế. Tôi nói:

1. “Tôi nghĩ các cán bộ là người dân tộc thiểu số hay người Việt đang công tác ở vùng đồng bào dân tộc, cần nắm vững chính sách dân tộc của Chính phủ. Nắm vững và dũng cảm thực hiện mà không ngại bất kì thế lực nào, miễn mang lại lợi ích thiết thực cho cộng đồng. Như thế, nếu không sợ những điều không đáng sợ, giới trí thức Cham vẫn có thể làm nên nhiều chuyện” (tạp chí Văn hóa Dân tộc, số 1-2006).

Nietzsche: “Con người là dòng sông dơ bẩn. Phải là biển cả bao la mới có thể dung chứa những dòng sông dơ bẩn kia, mà không để ô uế mình”.

Mấy sư cố cộng đồng Cham vừa qua, khi mấy mẻ đẩu đâu lạc qua nhà tôi, vài bạn FB có vẻ lo cho tôi. Rằng, bởi quá bất công – tôi có thể chán và bỏ dở công cuộc. Rằng, do quá oan – tôi không chịu nổi, và bị bứt: phản ứng lại. Và khuyên tôi: hãy bỏ qua, mạnh mẽ lên để tiếp tục.

[Thư cho bạn trẻ Cham]

“Thành nghĩa là thật lòng, không dối mình dối người, không giả nhân giả nghĩa. Việc phải dù [nguy đến] tính mạng cũng không từ, việc phi nghĩa dù phú quý cũng không tưởng…” (Nguyễn Bá Học)

Cháu mến!

Vài dòng trước về cei Sara.

Năm 1982, tiểu thuyết Fulro? của Ngôn Vĩnh ra đời làm tung bụi dư luận Cham. Bà con lấm lét ngó nhau. Chục dấu hỏi, trăm, ngàn dấu hỏi loang như nỗi sợ trồi lên hay giấu kín? Tôi qua thầy Tỷ nghĩ cách giải trình. Cạnh thư riêng, thầy trò còn có bức thư chung lấy chữ kí mươi nhân sĩ. Về Nhà Vãng lai Sắc tộc ở Phan Rang, về Trường Pô-Klong không phải Mỹ mà do Cham góp tiền làm, về Trung tâm Văn hóa Chàm ngoài công lao Cha Moussay còn có công sức bà con Cham. Thư được chép nhân bản gửi đi các nơi có thẩm quyền. Chuyện buồn cười, có vị kí chưa ráo mực đã hộc tốc chạy xin rút lại chữ kí.

1. Chết oan

Tinh thần giải sân hận bàng bạc trong trường ca Ariya Glang Anak. Tôi đã viết nguyên một chương về tinh thần này trong Hàng Mã Kí Ức, và lần nữa nhấn mạnh ở Minh Triết Cham.

Tôi nhớ lần đầu tiên đề cập đến cụm từ “giải sân hận” ở web Inrasara.com, bị một bạn phê phán “ông Sara muốn thế hệ trẻ Cham quên quá khứ”. Hiểu vậy là sai. Nhớ quá khứ, hiểu lịch sử để lấy lịch sử làm bài học cho hôm nay và mai sau.

Sinh mệnh Cham trên đe dưới búa, cần học khôn từ sai lầm cũng như nỗi oan của thế hệ đi trước, để sống sót. Các câu chuyện đau buồn nay được kể ở đây, cũng nên hiểu từ/ trên tinh thần đó.

Cộm nhất là hai đứa con ông Huyện nổi tiếng Dương Tấn Phát.

[Pleure, pays bien aimé, hay NINH THUẬN THỰC SỰ CẦN GÌ?]

Suốt dòng lịch sử, và cả hôm nay, Ninh Thuận thực sự cần 3 thứ: Nước, Văn hóa Cham & Du lịch Bán Sa mạc. Cần, lo cho nó, và được nó trả lại cả vốn lẫn lãi…

NƯỚC

Ninh Thuận là vùng đất tốt, kẹt là thiếu nước. Thế nên, nhà chính trị nào giải quyết được vấn đề này, là được lòng dân Ninh Thuận. Po Klaung Girai nổi tiếng với Đập Nha Trinh. Còn Po Rome dù làm cho Champa mất nước (?), nhưng được bà con biết ơn qua Đập Mưren.

1. Đính chính

7 năm từ khi nhập cuộc FB, lần đầu tiên tôi bị chụp mũ dữ. Đồng loạt 8 “nhân vật” cả thảy. Chụp về tút: “3 điểu ở Việt Nam tôi không hiểu nổi” mới đăng lại.

Tút viết 3 năm trước, là 1@3 nhân vụ Dự án Thép Cà Ná: “Việt Nam – giàu, đẹp và… tanh bành”, “Ninh Thuận thực sự cần gì?”, và nó. Khi ấy dân mạng ủng là chính. Hôm nay, nó nhận tới 45 shares, và 89 comments (chưa kể khoảng 20 còm ẹ quá tôi đã xóa đi).

Từ “Đm ngu biết đéo gì mà nói” [ngôn từ bậy];

[P.S. “Tôi nghĩ về chính trị-9. TÔI ỦNG HỘ… ĐỘC ĐẢNG”]

Xin đọc với tinh thần:

Bản thân Inrasara sinh ra trong một gia đình Bà-la-môn, là một đạo sĩ Bà-la-môn chính hiệu, nhưng tôi ủng hộ tinh thần và lối làm của Tất Đạt Đa!

Ở Việt Nam hôm nay, “tôi ủng hộ… độc đảng”, mong cả nước chịu những hi sinh cần thiết trong giai đoạn nhất định, nhưng rất muốn Chính phủ ta phác ra LỘ TRÌNH KHẢ TÍN đưa đất nước tiến đến tự do, dân chủ, và tiến bộ.    

1. Hệ quả từ bảo thủ và tham ngu

14-15.

Dự án KHỦNG

Ngày 24-10-2015, UBND tỉnh Ninh Thuận ký hợp tác đầu tư Dự án hạ tầng Khu công nghiệp & Khu liên hợp cán thép Hoa Sen Cà Ná, công suất từ 6-12 triệu tấn, đôn lên thành 16 triệu tấn.

Điều kiện KHỦNG

Ninh Thuận đã ký cam kết giao toàn bộ 1.500 ha mặt bằng sạch, tức nhà nước chi toàn bộ tiền giải phóng mặt bằng, hạ tầng điện, nước…

Ưu ái KHỦNG

[1] Tham ô

Không hiểu can cớ gì mà quan lớn ta tham ô tàn bạo thế? Chưa đề cập hệ thống, chỉ xin nói chuyện cá nhân. Con người ai mà chả tham, tuy nhiên hãy xem đồng lương của ta, rồi đặt nó bên cạnh biệt thự + xe hơi + đất đai ta sở hữu. Con cháu ta hỏi ta:

– Bố mẹ lấy tiền đâu lắm thế, ta trả lời thế nào đây.

Không trả lời được, thì làm sao ta dạy con cái. Ta dạy chúng làm người TỐT được không, trong khi “gương sáng” rành rành đó, bày ra trước mắt chúng, ngày qua ngày? Ta chỉ có thể bỏ mặc cho chúng MẤT DẠY. Vậy thì hỏi làm sao ta mong con cháu ta thành NGƯỜI, ở một tương lai gần, và xa?