Hành trình chữ nghĩa của tôi, Trà Vigia là anh em và là bạn, Nguyễn Văn Tỷ là thầy cùng là bạn vong niên; không lạ, khi tôi dành cho họ sự “ưu ái” đặc biệt.
Nguyễn Văn Tỷ: 1 bài giới thiệu sách, 1 bài viết dài [trong Urang Cham], một bài giải minh (“Nói giùm cho thầy Tỷ”), và bài “sơ kết” kỉ niệm năm sinh thứ 85. Trà Vigia: 2 bài thơ, 2 bài điểm sách và loạt bài “nổi trôi”.
Cả hai đáng được như thế. Xã hội Cham hiện đại, thầy Tỷ và Trà là hai khuôn mặt sáng giá, mỗi người mỗi vẻ, có ảnh hưởng đến cộng đồng. Và, khi họ đã kết toán sổ đời [Trà: mất; thầy Tỷ: hưu toàn phần], thì nhà phê bình làm cuộc “ngoảnh lại” là cần thiết. Continue reading
Cái tôi khoái nhất ở Trà là không tham lam, và nhất là KHÔNG ĐI BẰNG LƯNG trước thế lực.
1.
Hai người cùng tuổi, cùng làng, là anh em họ (bà nội Trà và ông nội tôi anh em ruột). Vậy mà hai tôi xa lạ nhau tận… “giải phóng”. Chakleng bé tí, chỉ hơn ngàn dân lại nẩy nòi mươi mống cá biệt. Tôi và Trà thuộc nhóm máu ấy. Nhóm này, hoặc đóng cửa nằm, hoặc đơn độc trôi giạt ngày qua ngày, sống trên mây.
Những chiều hết việc, tôi hay ngồi tường thành Trường Tiểu học Mỹ Nghiệp, ngó lung người thiên hạ qua lại. Một hôm Trà lù lù bước tới, nhảy lên, ngồi cạnh. Sau vài câu bâng quơ, yut bắt đầu thuyết, về triết và thơ. Tôi im lặng nghe, nghĩ bụng: Chakleng lại lòi thêm tay cá biệt nữa rồi!
Hai tôi kéo nhau qua anh Trăng, rồi cả ba thân thiết, từ đó. Continue reading
Tôi là kẻ đốt lửa, giữ lửa và truyền lửa.
Ngay từ Inrasara.com ra đời đầu năm 2007, Trà Vigia đã nhập cuộc. Đầy hứng thú.
Trà từng vài bận tuyên không bao giờ viết văn nếu không có thúc đẩy từ Sara, và chỉ viết cho Tagalau. Nên có thể nói, hầu hết chữ nghĩa yut đều xuất hiện trên web của tôi. Mãi khi Tagalau có trang riêng, để mạng bớt gánh nặng, tôi mới xóa bớt bài Trà đã có trên web Tagalau.
Thời đoạn này, web Inrasara.com thu hút vài trăm tác giả tham gia, cùng một lượng lớn độc giả theo dõi. Hơn triệu lượt đọc mỗi năm, thậm chí có thời điểm lên đến triệu lượt chỉ trong 4 tháng. Mãi khi FB xuất hiện nó mới giảm tốc, rồi giảm mạnh. Continue reading
I.
MỞ. NHÌN LẠI NHẬN ĐỊNH
P.Dharma mất, có vài Cham nhắn tôi viết bài, tôi nói:
P.Dharma là một nhân vật quan trọng, cực kì quan trọng trong xã hội Cham hôm nay. Vì thế, nhà phê bình cần có cái nhìn đầy đủ và khách quan nhất mới có thể quán xuyến về nhân vật để nhận định mà không bị chủ quan, đảm bảo sự công bằng.
Một sinh linh mất là đã kết toán sổ đời. Văn chương chữ nghĩa cần sự xúc động, cần hơn nữa là biết nén nỗi xúc động kia, để viết. Bởi viết là viết cho con người hôm nay và thế hệ đi tới, để – vừa kích thích vừa làm bài học. Còn vội vã với những: “anh hùng”, “số một”, hay “nhất” gì đó, chẳng những không nói được gì, mà còn làm ô nhiễm môi trường chữ nghĩa, lẫn xã hội.
Phê bình một người ở thời đoạn tang chế là rất không nên. Continue reading