Ở tút “Tôi đã đụng ai?”, bạn facebook Hà Huy Hoàng “cho em hỏi thật: Có khi nào Thi sĩ Sara nghiêm khắc tự soi lại bản thân mình không ạ? Cái gì được nhất của Anh và điểm gì chưa được ạ?”

Tôi nói, đã từng soi và bày ra bát ngát. Serie “Đắc đạo Cham, tôi làm gì?” 32 bài, còn serie “Tôi” có tới 131 bài! Và nhiều nơi chốn khác…

Không trang viết nào của tôi không có dấu vết tôi trong đó. Tôi cuộc người và tôi nỗi Cham, tôi sáng tác và tôi nghiên cứu, tôi sự việc và tôi suy tưởng, vân vân. Tôi lập hồ sơ Cham, hồ sơ tôi cùng bạn văn các nơi, và cả hồ sơ vô số sự vụ.

Chưa nói vươn ra thế giới, ngay sinh hoạt nội bộ Hợp tác xã văn học Việt Nam cùng tiếng Việt ta với ta thôi mà không ít nhà văn đút túi thẻ Hội viên Hội Nhà văn cứ mù mịt, ta vẫn chưa biết nhau đã và đang làm gì.

Mù mịt thì chả chết ai. Bởi có sinh linh nào ra đời đã biết, trong khi cái biết thì mênh mông thiên địa, cá nhân nào đó nếu có biết rành rọt câu chuyện đáy giếng ta cũng đã ngon rồi. Tội là không biết, ta lại ưa nổ.

Chuyện lục bát hóa thơ mình [hay Việt hóa thơ của người khác] chẳng hạn.

Tháng 9-1996, ĐKh kết bài thơ “Tôi thích ngồi sau em trên yên xe”:

Tiêu biểu cho bệnh này là Trịnh Đạt.

Yêu say đắm loài [thơ] của mình thì chả ai cấm cản, yêu quá hóa càn mới phiền. Tệ hơn nữa, nói càn lấn chiếm hết bốn trang của tạp chí của Hội Nhà văn Việt Nam (“Thơ có vần liệu đã lỗi thời?”, tạp chí Thơ số 9, 2007, tr. 82-85).

Thử mổ nó ra coi thử.

[1] “Dân tộc ta (mà có lẽ không chỉ riêng dân tộc ta) đã giao tiếp bằng lối nói có vần. Đây có thể là phát minh vĩ đại về ngôn ngữ của dân tộc Việt…”.

Đọc chữ – tin ngay. Khi “chữ” đó được coi là chính thống, thì càng. Đại Việt Sử ký toàn thư, chả phải đùa. Tin, nhà văn ta thời gian qua không cần động não, cứ dựa vào đó mà hư cấu mớ truyện. Nó kéo người đọc Việt Nam đi tới đâu, chỉ có ma mới biết.

Huyền thoại Công chúa Huyền Trân, là một.

[1] Sử chép: Tháng 6-1306: Huyền Trân lấy Chế Mân. Chế Mân mất tháng 5-1307. Tháng 9-1307: Huyền Trân sinh thế tử Đa Da. Tháng 10-1307: Trần Khắc Chung đến kinh đô Đồ Bàn giải cứu Huyền Trân thoát khỏi bị buộc thiêu theo chồng. Tháng 8-1308: Thuyền về đến Thăng Long sau khi lênh đênh 10 tháng ngoài biển. Cuối năm 1308: Công chúa Huyền Trân xuống tóc đi tu.

[hay. Bạn không thấy ngôi sao nào đó không phải là nó không có]

Bàn về “Một số lý thuyết ngoại nhập và văn học Việt Nam gần đây” (Vanvn.net, 3-8-2016), Nguyễn Hòa viết:

“… năm 2004, trả lời phỏng vấn Thể thao và Văn hóa, dịch giả kể trên nói: “tôi tin chắc rằng chẳng bao lâu nữa lối viết hậu hiện đại sẽ trở nên phổ biến ở Việt Nam”, nhưng 12 năm đã qua vẫn chưa thấy lối viết hậu hiện đại “trở nên phổ biến ở Việt Nam”, phải chăng “chẳng bao lâu nữa” cũng chỉ là thời hạn tù mù? Thiển nghĩ, đưa ra một luận điểm “cấp tiến, hữu nghĩa” nhưng quá lâu chưa được kiểm chứng, thì cũng nên kiểm tra lại ý kiến của mình!”

“Ngu như bò”, một thành ngữ cũ vừa được làm mới tại phiên xử Thiền am Bên bờ Vũ trụ, hôm nay tôi dùng thử xem sao!

Mươi năm trước, Nguyễn Huy Thiệp nhạo nhà thơ Việt Nam “dốt nát, chập cheng”. Nhận định có thể đúng nhưng ở đó, rất cảm tính và chung chung. Tôi thì khác: cụ thể, với cả tang chứng…

Thông tin từ Baomoi.com, 22-7-2022:

Loại thơ cách tân này độc giả Việt Nam không thể chấp nhận – là cách phát ngôn nhân danh. Nhân danh số đông, nhân danh hệ thẩm mĩ chủ đạo đang thống ngự cộng đồng văn học, nhân danh sức mạnh tập thể, như là cách huy động lực lượng nghiêng về phía mình.

Vụ giáo sư Mai Quốc Liên tôi đã nhắc vài lần rồi, ở đây nhấn vào ý “mới”:

“Chủ nghĩa “hậu hiện đại”, “Tân hình thức”… không dễ gì nó vượt qua rào cản người đọc ở nước ta” (báo Văn nghệ, 22-4-2006).

Hơn nửa thế kỉ trước, André Gide cho rằng văn chương Pháp các nhóm chưa thành trường phái đã ra phe phái. Việt Nam, càng đúng. Có khi ở ta, nó nặng hơn nữa. Bởi giai đoạn qua, văn học ta hình thành và phát triển trong môi trường xã hội chả giống ai của mình.

Câu chuyện.

Hội thảo thơ tại TPHCM ngày 25-8-2006, một phóng viên diễn sai tham luận: “Sẽ không có cuộc cách mạng thơ trong tương lai gần”. Tôi phone tới Ban biên tập mắng vốn. Người phụ trách tờ báo trả lời đầy thiện chí:

Loạt bài về “Điểm danh vài con bệnh giới văn nghệ Việt Nam”, một bạn trẻ Cham hỏi, hơi lo lo:

– Cei Sara đụng nhiều thế, cei gặp rắc rối hay có sợ bị thù ghét không? Tôi nói:

– Cei vô tư, cei bị đụng trước, đụng vài lần và đụng nặng, cei mới quay xe đụng lại. Còn chủ động, thường là cei phê bình các tổ chức, chứ không nhắm đến cá nhân.