Tút “Chuyện văn chuyện đời-06. Nỗi cũ nhai lại…”, bạn Nguyen Trinh nghĩ tôi “dỗi à, dỗi với ai, với HT?” Không dỗi đâu, mà ngán. Cũng không phải ngán nữa, mà… làm việc khác, ý nghĩa hơn.
Như vầy, anh Hữu Thỉnh với tư cách Chủ tịch Hội Nhà văn đã không thích Bàn tròn Văn chương, là chuyện xưa rồi, từ 2007-08 cơ, nếu có dỗi là từ ấy. Từ ấy, Sara còn hăng, lì nữa là khác. Mà ngán. Tại sao?
Continue reading[“Giã từ cõi mộng điêu linh…” – Bùi Giáng]
Bàn tròn Văn chương tôi chủ trì, dù là hoạt động ngoại vi của Hội Nhà văn Việt Nam, được nhà văn Lê Văn Thảo phó Chủ tịch và Phan Thị Vàng Anh Ủy viên BCH khen rất hay và chuyên nghiệp, không hao tốn tiền nhân dân, nhưng anh Hữu Thỉnh không thích lắm.
Ở các Đại học, buổi nói chuyện của tôi luôn bị coi là có vấn đề, Ban tổ chức không ít lần phải giải trình, Đại học Đồng Tháp thuở đi cùng nhà văn Dạ Ngân, là một. Không phải bây giờ, mà từ chủ trì Cà phê thứ Bảy Văn học, nhạc sĩ Dương Thụ cũng hay được mời như thế.
Continue readingXài từ “cuộc chiến” cho sang, thực tế là: đấu đá. Kể từ bậc thấp đến cao…
Thấp nhất là tranh lợi. Giành ghế, giành khoản tài trợ với đầu tư, chen lấn vào Hội, tranh suất dự hội nghị hay đại hội… Nói xấu sau lưng, có; đấu tố nhau, có; trực diện cũng không chừa. Ở bậc sơ cấp này, ta cũng đánh nhau trối chết, ghét đến mang đi đổ chứ chả phải chơi.
Bậc thứ hai, ghét không làm gì được nhau, mới đi báo cáo anh, méc lên “trên”, đặt điều chộp mũ chánh trị. Là cách mượn tay người triệt bạn viết, không tí ti sạch sẽ.
Continue readingNhớ mươi năm trước, một trang mạng phản biện đang đình đám phê tôi LÀNH QUÁ, trong khi ngược lại – phó tổng một Nhà xuất bản: Sara là THỨ DỮ chớ. Cũng là một Inrasara ấy, mới lạ. Hệ quả đeo mắt kiếng chánh trị nhìn văn nhân là thế. Còn vài Cham đọc tôi, cứ ngay ngáy lo tôi phản động.
– Tôi nói, có cho vàng ăn Sara cũng không!
Tôi biết ở thế giới chữ nghĩa, không ít người méc tôi với trên. Nhiệt tình và trường kì luôn. Lời nói gió bay có, qua thư từ hay viết lên mặt báo cũng không chừa. Ở đó có cả kẻ thân quen!
Continue reading1. Ngay từ nhập cuộc chữ nghĩa,
In sách, tôi không chọn nhà xuất bản, từ Văn hóa Dân tộc đến Thanh niên, từ Hội Nhà văn, Văn nghệ Thành phố cho đến Tri thức, đâu tiện thì tôi in.
Báo, tôi viết cho nhiều loại, từ TƯ đến địa phương, từ báo thiếu nhi đến dân tộc thiểu số. Nhiều nhất là Văn nghệ Dân tộc & Miền núi, Văn nghệ Thành phố, Bình Thuận cuối tuần, Đà Nẵng cuối tuần, Tiền Phong chủ nhật, Dân tộc & Phát triển, Quân đội Nhân dân cuối tuần, Nhân Dân cuối tuần… Rồi khi internet xuất hiện, tôi viết cả cho báo nước ngoài.
Continue readingĐừng làm chú nai ngây thơ trong lồng đời khả kính
gặm cỏ ở lối mòn với dáng nghiêm trang
giữa sa mạc nhân quần chớ làm loài lừa chở nặng
lê tháng năm qua nỗi bảo tàng
(Một trong bộ ba “Đoản thi dành cho con”, viết năm 1982, không in ở Sinh nhật cây xương rồng-1997)
Chơi facebook, mỗi người mỗi kiểu, tôi mới mỗi ngày…
Continue readingVài bạn Việt và Cham, luôn đòi tôi chọn phe, hoặc này hoặc kia, chớ ở giữa dễ bị cả hai làn đạn. Đúng luôn, nhưng tôi đã chọn: KHÔNG BÊN NÀO CẢ! Và tôi chấp nhận hệ quả cùng vô số hậu quả từ chọn lựa sự không chọn lựa ấy – bắt chước lối nói của Sartre.
Đó là nguyên do không ít người dù thích tôi tới đâu, vẫn cứ ngại. Nhiều bạn nhắn tin riêng, mỗi sáng mỗi đón đọc tút Sara, chớ like hay bình luận thì không. Cả ông anh LPT rất mực yêu thương tôi cũng hệt.
Continue readingNhững bộ mặt nghiêm trang nghiêm nghị
tôi thấy chúng thật nghiêm trọng
những bộ mặt cứng đơ nấp sau tấm màn trang trọng
chúng đang làm chết văn hóa và làm thứ văn hoá chết
(Inrasara, “Phác thảo ở biển Vũng Tàu”, 2002)
Sáng 26-4-2023, anh Chung Hoàng đại diện Hội đồng Anh hẹn tôi với tư cách “cố vấn” giai đoạn làm cái phỏng vấn sơ kết 4 năm triển khai dự án Di sản kết nối ở cộng đồng Cham Ninh Thuận.
Continue readingĐám cây non vươn vội lên khoảng xanh
mà rễ chưa được cắm sâu vào lòng đất
chỉ cần một cơn bão rớt
cũng đủ làm chúng run bấn lên
(Sinh nhật cây xương rồng-1997)
“Năm 1960, quý bô lão Chakleng thỉnh Pô Riyak từ Vĩnh Trường về làm thần làng, Thần Tri thức. Tại sao? Tiền bạc dễ mất, ruộng đất có thể bị tịch thu, lâu đài rồi cũng bị đổ nát, riêng ‘akhar’ tri thức “chữ” cất trong lòng thì mãi còn…”
Continue readingMẹ và Bà Lộc vú nuôi đặt cho tôi cái tên Phú Trạm, ứng vô cùng ứng. Cả đời tôi thèm định, mà cứ dịch. Quê, tỉnh hay thành phố, hệt luôn. Đếm cả thảy hơn 30 “vị”.
Đầu thế kỉ XXI, tôi gợi ý, và Ấn Độ tính cho tôi “trụ”, để làm một Vivekananda-Cham nhưng rồi đại bại. Thôi thì hãy kể chuyện mình…
[1] Năm 2010, Hani dựng Nhà Trưng bày Văn hóa Cham INRA ở Chakleng, ngon lành phải biết. Mới được ¾ mà thu hút vô số khách trong lẫn ngoài nước, đủ thành phần.
Continue reading