[hay. Đâu là lí tưởng của cô gái trẻ, đẹp Cham hôm nay?]
Sinh linh Cham nào đó làm được việc gì đó cho cộng đồng, cộng đồng có thể quên, chớ nhà văn, bạn không được quyền. Bởi nhà văn là kẻ lưu giữ kí ức dân tộc.
Viết URANG CHAM [về 40 nhân vật Cham], tôi không nhằm thêm đầu sách vào “sự nghiệp” của mình, mà là một ghi nhận, một tạ ơn, và một gợi hứng.
Về “nhân vật” trẻ nhất: QUA THỊ HỒNG LOAN, ở tiểu thuyết Hàng mã kí ức-2011, tôi viết:
Continue readingThư cho bạn trẻ Đàng Châu Thiên Thương!
Chakleng, 1-5-2022. Bạn ranam!
Bạn quan tâm đến cộng đồng, xã hội – hay lắm. Chú rất khoái Cham trẻ như thế. Tiếc là bạn quan tâm chưa sâu, sát, chưa đúng, đủ. Thế này nhé!
1.
“Inrasara không làm chỉ lo nói” là điều tôi đã nghe, đọc từ mươi năm trước. Tôi không ngạc nhiên lắm, và đã trả lời đây đó, qua mạng xã hội và cả thư riêng. Nay bạn trẻ [xưng cháu] lặp lại: “cứ ngồi viết thì hay lắm, còn hành động thì mờ nhạt”
Tôi có phản hồi, đại ý rằng:
[1] Nhiệm vụ nhà văn là gì, nếu ko phải là viết hay!?
Continue reading[Cảm ơn, Tạ lỗi, Mạnh thường quân cuối cùng & Chú ơi, sao thiếu cháu?]
Ở đỉnh điểm Covid-19 Việt Nam, tôi viết Trường ca Covid-19: Đánh Thức Lãng Quên ở đó có điểm qua mảnh đời và sinh phận Cham. Rồi khi cộng đồng Cham rơi vào khủng hoảng chung bởi đại dịch, lẽ ra cần có thêm trường ca mới. Tôi đã nghĩ vậy, nhưng không.
CÁC PHÂN MẢNH mà mươi ngày qua tôi, bà con, anh chị em và các bạn cùng nỗ lực LẮP GHÉP chính là thứ trường ca thực mà SIÊU THỰC vô ngần.
Hôm nay những mảnh ghép ấy tạm xong. Thử nhìn lại…
Continue readingSau một tuần chiến, hôm nay thư thả, kể chuyện hầu bà con.
Năm cuối thế kỉ XX, cơ may sao ấy bà xã tôi xin Sứ quán Canada được 350triệu [tiền khi ấy!] làm hệ thống nước sạch và nhà mẫu giáo cho làng Chakleng. Đưa đơn qua Tỉnh “xin duyệt” [chú ý chữ “xin”!], quan lớn của Tỉnh dạy tôi một câu, giọng chắc nịch:
– Họ ý đồ cả đấy, chẳng ai cho không mình đâu, Inrasara à!
Continue readingTrở lại Việt Nam, nó công phá thẳng thành phố sầm uất nhất: Sài Gòn. Quận Tân Phú, vừa về tới Chợ Tân Kỳ Tân Quý, hôm sau nó nhảy phóc qua khu vực Đầm Sen, chạy tới đầu đường Thoại Ngọc Hầu rồi dzọt sang quận Bình Tân. Nghĩa là chúng rủ nhau bao vậy trung tâm Tân Phú, ở đó có nhà mình.
Bà xã đang dưỡng bệnh, Út ở lại chăm mẹ – tội. Hôm qua 15-7 Sài Gòn báo non 3 ngàn ca nhiễm. Bao giờ?
Continue readingTôi là nhân vật của công chúng, nhưng khác với cánh nghệ sĩ Việt Nam, tôi thèm được/ bị phản biện, thậm chí chống lại mình. Để tôi thấy mình sai, mà học. Phiền nỗi, tôi chưa hân hạnh được đón nhận con người như thế.
Chống tôi, hoặc trích đoạn ngắn trong tổng thể [như nick Gà Rừng] để phản bác; hoặc cố tình hiểu sai để xuyên tạc [như Hoàng Tiến]. Tôi nói một lần không hồi tâm, tôi báo trước và block. 3 điển hình tiên tiến:
Continue readingHenri Miller:
“Nếu chúng ta không tập nhìn chúng ta như kẻ khác nhìn chúng ta thì vết thương sẽ không bao giờ được lành, và chúng ta đời đời sống trong phân li và ngăn cách”
Với văn giới Việt, tôi từng là một cây bút dễ thương. Dễ thương cho đến khi tôi cổ súy phong trào hậu hiện đại thì thành… dễ ghét. Nỗi này kéo dài gần 10 năm, mãi sau mới đỡ đỡ phần nào. Té ra Inrasara là kẻ tôn trọng Cái Khác Others.
Continue reading[hay Ôi là thiên đường!]
Phát hiện thấy giai cấp công nhân bị giới Tư bản phương Tây vắt kiệt sức mà lương lậu chả là bao, Karl Marx nằm mơ Thiên đường Cộng sản: Làm theo năng lực, hưởng theo nhu cầu.
Phải chơi ngón bạo lực cách mạng giành lấy, không thể khác. Thế là Marx khai mào trận chiến đích thực đầu tiên cũng là cuối cùng quyết xóa sạch giai cấp bóc lột, làm nên Thiên đường trên mặt đất.
Tìm thì thấy, ở Thiên đường ấy, “mọi con vật đều bình đẳng, một số con vật bình đẳng hơn những con khác.” – George Orwell, Animal Farm.
Continue readingTôn giáo nào cũng tốt, là câu nói tôi đụng thường xuyên. Như là lời đầu môi, hơn thế – như một chiêu bài. Nếu tôn giáo nào cũng tốt, thì hà cớ ông bà cứ mò vào cộng đồng tui mà truyền đạo ông bà, là sao? Tôn giáo tui cũng tốt mà!
Nói vậy mà có phải vậy đâu…
Để “nhìn rõ mặt nhau”, sinh linh hay sự thể nào đó cần được đưa lên bàn cân trụ trên ba chân kiềng: TƯ – suy nghĩ, NGÔN – lời nói và HÀNH – việc làm.
Continue readingTôi mê và ý đồ làm nhiều thứ, có cả họa và nhạc. Khi vào Đại học soạn Từ điển ở tuổi 35, tôi tính làm điện ảnh chứ không phải văn học. Văn học, dù có trong tay mớ bản thảo, tôi dự định chỉ trình làng sau tuổi 50. Với một thi phẩm dày dặn, tiểu thuyết sử thi Con đường Vô tận 9 tập và bộ Văn học Cham 3 tập. Ba đồ sộ này cũng đủ giật… Nobel về cho Việt Nam.
Người tính Trời định. Bỏ qua vài kịch bản ngắn, đây là 3 phim thiệt, rồi cả ba đều dang dở.
Continue reading