Năm 2002, từ bài viết đầu tiên: “Xáo chộn với Bùi Chát” về tập thơ đầu tay của thi sĩ vỉa vè này; và từ tiểu luận đầu tiên: “Khủng hoảng thơ trẻ Sài Gòn” đọc ở Hội thảo chuẩn bị Đại hội Hội Nhà văn VN tại TPHCM, 15 năm đi qua tôi đã viết về non 200 tác giả: Các nhà thơ Dân tộc thiểu số: 26; Thơ Nữ: 34; Thơ Truyền thống: 33; Thơ mới: 37; và Văn xuôi: 30 tác giả.
Đồng thanh đồng khí, tôi cũng được non nửa trăm bạn văn “giao cảm”, nhưng lạ – ở đó chỉ có 2 là NỮ. Mà nữ này, chỉ thể hiện thích thú mảnh đất Cham qua Sara, chứ không phải chính ông Inrasara (“Thèm về quê người/ xem CÁT có gì/ mà người hay thế?” – Hồ Ngọc Hoài). Sự thể nói lên, sức hấp dẫn của tôi với cánh mày râu [nhẵn nhụi hay không nhẵn nhụi] mạnh hơn người khác giới. May hay rủi, tùy! Continue reading →

[nhân sinh nhật 77 của anh)

Đông Tây kim cổ thông
Văn chương chữ nghĩa thạo
Đất Cham dưỡng tâm hồn
Văn hóa Cham tồn tại
Ngời ngời ngợi Inra.

09h57 – 07.07.2017

(Trích tuyển tập “THI NHÂN VIỆT NAM 1986-2016”)
FB Tranvietha, 14-4-2017
Không ai có thể hát thay chúng ta
nơi đây và lúc này
cả hôm sau, có lẽ.
Đó chính là một tuyên ngôn đầy tự tin, mạnh mẽ và ngạo nghễ về tiếng nói của thế hệ mình từ “đứa con của Đất” Inrasara, một nhà thơ người Chăm nổi tiếng của Việt Nam hiện nay. Điều này đặc biệt hấp dẫn đối với tôi, bởi sau tập thơ Điêu tàn của Chế Lan Viên (bông hoa lan trong khu vườn nhà họ Chế – dòng họ vua chúa của dân tộc Chăm ở nước Chiêm Thành xưa) hoài vọng những phế tích đổ nát và không kém phần kinh dị thần bí ở với tháp Chăm của thời Điêu tàn với xương, máu, sọ người gợi nhắc hình bóng của một vương quốc hùng mạnh thời vàng son… thì chỉ đến Inrasara, hồn cốt văn hóa dân tộc Chăm mới thực sự được cất lên mạnh mẽ, sâu sắc và ngân nga, trọn vẹn nhưng cũng không kém phần đau đáu khắc khoải đến như vậy.
Thơ của ông là chuỗi những khúc quê khi nồng nàn say đắm mang hơi thở man dại khỏe khoắn khi man mác canh cánh đầy trăn trở thổn thức theo nhịp hồn của một dân tộc cố gắng níu giữ lại những giá trị cốt lõi đang dần bị mai một, lạc điệu giữa cuộc sống nhanh, thực dụng và xu thế toàn cầu hóa. Khát vọng tìm về nguồn cội đó được thể hiện khá rõ trong “Đứa con của Đất”, bài thơ tri nhận đời người. Continue reading →

Báo Bình Thuận cuối tuần, 27-5-2016

Tôi, đứa con của ngọn gió lang thang cánh đồng miền Trung nhỏ hẹp
Đứa con của nắng lửa bốn mùa cát trắng hanh hao
Đứa con của biển khơi trùng trùng bão thét
Và của đôi mắt tháp Chàm mất ngủ xanh xao.
Những câu thơ tự sự của Inrasara trong tập thơ Tháp nắng xuất bản năm 1996 đã khái quát về cuộc đời và tư tưởng của anh. Inrasara có tên Việt là Phú Trạm. Anh sinh ngày 20 tháng 9 năm 1957 tại làng Chăm Mỹ Nghiệp, huyện Ninh Phước, tỉnh Ninh Thuận. Thời Tiểu học và Trung học, Inrasara luôn là một học sinh xuất sắc. Năm 1977 theo học tại Đại học Sư phạm ở Sài Gòn, Inrasara bỏ học về quê làm thợ cày trên những cánh đồng Chăm đầy nắng gió ở Ninh Thuận. Và, anh tự tìm hướng đi mới cho đời mình: Bước vào con đường sáng tạo thơ ca và nghiên cứu văn hóa Chăm của dân tộc anh:
Nếu Tất Đạt Đa buổi ấy không ra đi
Cõi người ta lấy đâu đêm sáng.
…
Nếu giây phút ấy Đốt phải ra đi
Mặt đất lấy đâu chàng A-liêu-sa phiêu lãng…
(Hành hương em, “Khoảnh khắc vô cùng”) Continue reading →

Lao động Chủ nhật, 7-8-2016 – Việt Văn (thực hiện)

Cuốn sách Minh triết Chăm (NXB Tri thức, xuất bản quý II-2016) là tác phẩm mới nhất của Inrasara, người đã có trên 40 đầu sách xuất bản, ở nhiều thể loại: nghiên cứu, phê bình có, sáng tác (thơ, tiểu thuyết) có…
Một cuộc trò chuyện thú vị với người “đa hệ” này như bạn bè gọi ông, một người dân tộc thiểu số mà viết văn chương mạng từ năm 2002, lướt Facebook từ mấy năm nay và sống khỏe tại đất Sài Gòn.

Tại sao lại là “minh triết” thưa ông?
Minh triết tồn tại trong dân, là tinh hoa của văn hóa Chăm. Minh triết có thể được đúc kết từ câu chuyện thực của đời sống hàng ngày, từ kho tàng tục ngữ hay châm ngôn, từ truyện ngụ ngôn, huyền thoại hay huyền sử, từ các sinh hoạt lễ tục – lễ hội, quan điểm và sinh hoạt tôn giáo – tín ngưỡng, nhất là từ tác phẩm văn chương xuất sắc, từ tư tưởng của bậc trí giả qua các thời đại lịch sử…
Ví như “Tinh thần mẫu” Chăm là ba (3) không: [đàn bà] không đĩ điếm, [đàn ông] không mù chữ và cả hai không ăn xin. Thế hệ cha ông và chúng tôi tuyệt nhiên là 3 không, sau này cũng có có vài hiện tượng nhưng là cá biệt. Hay “Tinh thần đất” của người Chăm. Người Việt hay nói “nơi chôn nhau cắt rốn”, còn người Chăm là: “nơi chôn nhau đặt viên gạch” (gạch ở đây để xây tháp mang ý nghĩa tâm linh, đặt nền móng cho đời sống tâm linh). Continue reading →