Bà Snitkina, thư kí và sau đó là vợ của Dostoevsky lớn hơn bà 24 tuổi. Dos mất lúc bà mới 35, bà đã ở vậy nuôi con, sau đó xây dựng Bảo tàng lưu trữ các công trình của chồng. Gần 4 thập niên sống một mình, nhưng bà không cô đơn: bà đang có và luôn có Dos bên cạnh.
Hãy nghĩ, đó là một góa phụ son trẻ Tây phương! Cô đơn, bà hi sinh đời mình để thủ tiết chăng? – Không, bà có sự kiêu hãnh sang trọng của mình. Continue reading
Chuyện chữ nghĩa, biết mười nói một mới ngoan, phiền là có kẻ biết một mà đã nói hai, ba. Khi nói ấy diễn ra ngoài chợ hay chốn công đường thì ẹ hơn nữa. 2 chuyện:
Từ giờ phút “chiến trường Akhar thrah” nổ ra vào năm 2007, cá nhân tôi né xa; điều hành Tagalau tôi càng cho nó tránh xa hơn nữa. Tại sao? – Bởi cãi nhau về ngôn ngữ là vô cùng, mà Cham có mấy chuyên gia ngôn ngữ học đâu; thứ nữa: Tagalau mỗi năm một kì, có chịu nai lưng ra cũng không gánh thấu. Thế mà bỗng nhiên từ đâu lòi ra bài phê phán người thiên hạ về “chữ Cham” ở đây. Continue reading
Sáng nay, tôi được bạn trẻ cho biết các bạn Cham lại cãi nhau về chữ nghĩa! Đúng thời điểm tôi vừa dịch đoạn văn trong Kinh Thánh Bible (2 Timothy 2.14). Xin trích:
“Hãy nhắc nhở họ những điều nầy; trước mặt Thượng đế, hãy khuyến cáo họ phải tránh sự tranh cãi về chữ nghĩa, đó là điều vô bổ, chỉ làm tổn hại cho người nghe mà thôi”.
Keep reminding them of these things. Warn them before God against quarrelling about words; it is of no value, and only ruins those who listen.
Pahadar khol nhu dôm kabha ni bek; pak anak Pô Lingik, adan yah khol nhu sang pleh di pakal mưlah chah gah akhar tapuk bek, nan jơh kabha ôh hu hanim, yom ba mai palai lihik ka dôm urang pang min.
Về chữ các bạn cãi nhau tôi thấy KHÔNG CÓ SAI, VÀ CHẲNG CÓ AI NGU ở đây cả. Chỉ TÙY NGHI mà dùng chữ nào thích hợp với hoàn cảnh thôi. Xin lí giải nhẹ nhàng như sau: Continue reading
Wagtu: thời gian
Tuk: giờ
Tuk mưhêxarai: giờ hoàng đạo
Wag: phút
Tuk wag: giờ giấc
Lag: giây
Harei: ngày; ban ngày
Bilān: tháng
Bilān u: tháng thiếu
Bingun: thượng tuần Continue reading
Bangxa tanưh riya: [thuộc về] đất
Tanưh: đất
Tanưh riya: đất đai (nói chung); đất nước
Tanưh lan: đất sét
Tanưh gluh: đất bùn
Tanưh glo takuh: đất xám, đất óc chuột
Tanưh katôic: đất gò mối
Tanưh karāng: đất rạn
Tanưh nê ia: đất no nước Continue reading
tặng Tùng Long & Thập Văn Sự]
Tôi vừa đọc cuốn “Di tích và Lễ hội của người Chăm Bình Thuận” do Lâm Tấn Bình chủ biên, NXB Tri thức in năm 2016. Nghĩa là đọc sau 2 năm sách ra đời, mình lạc hậu quá rồi là gì!
Đây là công trình kĩ càng, khoa học, rất tiện cho tra cứu. Karun anh chị em rất nhiều về nỗ lực này. Tiếc, nếu ta cẩn thận hơn về CHỮ, công trình sẽ bớt đi những hạt sạn.
Ở đây không phải chỗ để bình luận về một cuốn sách, mà gợi chuyện để… HỌC: 1 chữ thôi, cũng đủ bàn về ngôn ngữ.
Sách viết: BINAK: [cái] đập.
Một chữ mà sai đến 1 rưỡi lỗi chính tả! Tại sao? Continue reading
LITHEI ABU CƠM CHÁO
Lithei: cơm
Lithei kiak: cơm cháy
Lithei jrau: Cơm trộn
Điêup: Xôi
Điêup ritāk: Xôi đậu
Abu mưtham: Cháo chua
Abu hang: Cháo cay
Abu tangơy: Bắp hầm đậu Continue reading
[tặng anh Ysa Cosiem, người tuổi quá lục tuần vẫn còn say sưa học tiếng Cham]
Câu hỏi chả phải đùa tí nào, ngược lại – cực nghiêm trọng. Tại sao?
1. Thử đi vòng xa hơn với câu hỏi: Cham nghiên cứu để làm gì?
Tôi từng phê bình Hội Văn nghệ Dân gian trên vài diễn đàn, rằng các vị tiêu tiền nhân dân vào sưu tầm-nghiên cứu sử thi Tây Nguyên rồi in ra mấy chục cuốn sách dày cộm, xin hỏi chớ sau đó chúng đang ở đâu? Chúng có hiện diện trong tủ sách gia đình các dân tộc Êđê, Churu, Bana… không? Vậy thì sau khi các nghệ nhân khuất núi, làm sao thế hệ đi tới có thể kế thừa di sản kia? Văn hóa trở thành văn hóa chết rồi còn gì! Continue reading
Tanưk: nấu [cơm]
Bai: nấu canh
Tuk: luộc
Tuk mưtham: nấu canh chua
Am: nướng
Uh: lùi
Ahu: thui
Pađiak: đun
Pađao: làm cho ấm
Kahung: chưng cách thủy Continue reading
Wāng paga: vòng rào một gia đình
Tapang paga: trụ rào [nhà cửa]
Kōng paga: thanh rào
Paga dang: rào đứng
Paga jwak: rào ngang
Paga kađah: rào chắn Continue reading