[Tút này chỉ đề
cập khu vực phía Bắc]
Nguyễn Tiến
Đông có bài nghiên cứu dài: “Yếu tố văn hóa Cham Pa ở kinh đô Đại Việt và vùng
phụ cận”, đăng Tia Sáng, 2-8-2020. Xin
tóm lược.
Ý CHÍNH (trích
nguyên văn)
“Tại sao các
yếu tố Champa lại ảnh hưởng tới Đại Việt đậm sâu như vậy?
Ở thời điểm
vừa bước ra khỏi một nghìn năm Bắc thuộc, các vị vua Đại Việt phải khẳng định
những dấu ấn mới của một quốc gia độc lập.
Nhưng tạo được
một hình hài riêng như thế nào là một bài toán không dễ, bởi kinh thành Thăng
Long được dựng lên bằng tâm hồn Việt, ý chí Việt nhưng rõ ràng những ảnh hưởng
từ các nền văn hóa khác là không nhỏ.
Đại Việt lấy
nguồn cảm hứng từ phương Nam, từ Champa để tạo nên một đối trọng với phương
Bắc, một diện mạo mới cố gắng tách khỏi sự ràng buộc trong văn hóa từ phương
Bắc cũng là điều tự nhiên, hoàn toàn tự nhiên.
Từ nguồn văn
hóa phương Nam này cha ông chúng ta đã nhận ra đây chính là một trong những yếu
tố làm nhạt nhòa sự mô phỏng từ phương Bắc, hay nói theo cách của cố GS Trần
Quốc Vượng là việc “giải Hoa hóa”. Nhờ đó tiền nhân chúng ta đã tạo nên một nền
nghệ thuật kiến trúc, điêu khắc, âm nhạc, và một kinh đô rất Việt nhưng cũng ẩn
chứa nhiều tinh hoa của văn minh bên ngoài.
Cha ông chúng
ta đâu có photocopy Champa, cha ông chúng ta học hỏi tiếp nhận và sáng tạo
những tinh hoa ấy dựa trên một nền tảng văn hóa bản địa, trên nguồn lửa từ Mặt
trời Đông Sơn bùng phát sau ngàn năm Bắc thuộc tưởng chừng như đã tắt để thắp
sáng một ngọn lửa Việt không chỉ trên kinh đô Thăng Long mà còn trên cả xứ sở
này.”
VÀI CỨ LIỆU
(Inrasara tóm tắt)
– Dòng máu
Cham trên đất Việt như làng mạc, con người…
– cả một quần
thể di tích chùa chiền mang dấu vết Champa
– dấu vết các
công trình dân sinh như những giếng nước mang đậm tính kỹ thuật của người Cham
– một nhân vật
vừa mang tính vật thể vừa phi vật thể có nguồn gốc Champa, đó là những pho
tượng Phỗng. Có trò diễn trong lễ hội làng gọi là trò Chiêm Thành
– những làn
điệu dân ca
– và những dấu
vết với cuộc khai quật di tích Hoàng Thành Thăng Long…
(đọc cả bài ở
đây https://tiasang.com.vn/khoa-hoc-cong-nghe/Yeu-to-van-hoa-Cham-Pa-o-kinh-do-Dai-Viet-va-vung-phu-can-25398)
