[Inrasara: “Tuổi trẻ là dám đánh cược cuộc đời của chính mình cho chân lí tìm thấy”]
Bên ngoài hội trường, thắc mắc của một bạn trẻ khiến tôi bất ngờ, rằng: Nhà thơ mở đầu bằng “Tuổi 17 bẻ gẫy sừng trâu” để kết thúc với “mạch nước ngầm, “dòng sông ẩn”. Cháu thấy có cái gì hay hay, lạ lạ dù có vẻ hơi mâu thuẫn. Nhà thơ có thể giải thích rõ hơn không?
Tôi nói, bạn nắm được tinh thần bài thuyết giảng kiểu ấy là hay lắm, chỉ lưu ý thêm về đoạn giữa: Học. – Hôm nào nhé, tôi nói.
Tút này giải đáp thắc mắc kia.
“Tuổi 17 bẻ gẫy sừng trâu”. Hôm nay, tuổi trẻ được gì và thấy gì?
Khắp xung quanh tuổi trẻ đang bị lừa dối, bị phản bội. Tuổi trẻ băn khoăn, tuổi trẻ cô đơn, tuổi trẻ nổi loạn, tuổi trẻ mất phương hướng. Tuổi trẻ bất lực và kiệt quệ.
Bộ phận tuổi trẻ khác bị cuốn vào dòng sống hời hợt, muốn thể hiện cá tính, thứ cá tính yếu đuối, bạc nhược. Khao khát phô bày mình trên facebook cho thế giới trầm trồ; không ai trầm trồ, hay chả có gì khác và mới hơn để được trầm trồ, tuổi trẻ tiếp tục đi chệch hướng.
Tuổi trẻ trở lại với cô đơn phó mặc cho nỗi cô đơn gặm nhắm sinh lực mình. Cuối cùng tuổi trẻ mất lửa, ngồi nguyền rủa bóng đêm, hoặc buông thả…
Tuổi trẻ đánh mất niềm kiêu hãnh tuổi trẻ: Tuổi bẻ gẫy sừng trâu.
Tôi đến, mục đích đốt lửa để đánh thức trở lại niềm kiêu hãnh đó!
Đâu là kiêu hãnh tuổi trẻ?
Giữa hỗn loạn của môi trường toàn cầu, Greta Thunberg ném ra tiếng phê phán đanh thép: “Di sản các vị để lại cho chúng tôi không gì khác ngoài hỗn độn và gánh nặng”. Cô bãi khóa, lôi kéo mấy chục triệu học sinh, sinh viên khắp thế giới bãi khóa. Thế nhưng, cô không bỏ HỌC.
Chìm dưới nhờn nhợt của thơ, hỗn mang của xã hội Việt Nam, Lý Đợi quyết “mở miệng”. Mở miệng, anh vẫn trì trì viết báo nuôi vợ con, nuôi thơ… rác.
Trước nền giáo dục Theo-ism, Inrasara bỏ Đại học với tuyên bố “Tôi không có gì để học ở đây cả” rồi cạo đầu đi tu – là điều không Cham nào thời ấy làm. Bỏ Đại học, tôi vẫn miệt mài cày thuê lấy tiền mua sách ĐỌC.
“Khi hoài vọng mờ xa/ người bạn bè mất lửa
Hôm nay còn mình ta/ Ôm con đường đóng cửa…”(*)
Đấy là nền tảng cho kiêu hãnh lớn dậy. Là “khiêm cung giú mình trong bóng tối vô danh”. Khiêm cung và tin tưởng.
Mất niềm tin đang tràn lan, tuy thế không phải đã tuyệt vô hi vọng. Đây đó vẫn ẩn hiện những điểm sáng.
Bạn Dương Trung Dũng dùng chữ “dòng nước ẩn”. Những dòng nước ấy có mặt ở mọi thành phần, dưới mọi hình tướng, tình huống, cấp độ. Chúng ẩn mình giữa miền đất hình chữ S này, âm thầm chảy, khiêm cung và tràn sức mạnh. Các bạn chính là “dòng nước ẩn”, “mạch nước ngầm” ấy. Chúng sẽ trồi lên một ngày nào đó, chắc chắn.
(*) P.S.
Inrasara: KHI QUÊ HƯƠNG VẮNG MẶT
Khi Quê hương vắng mặt
Người tình ta lang thang
Ánh sầu soi tròng mắt
Hoài vọng mờ rêu phong
Khi Quê hương vắng mặt
Bạn bè tay sần chai
Nỗi áo cơm tất bật
Mang vợ con bên đời
Không còn ai còn ai
Khi Quê hương vắng mặt
Người đi làm hành khất
Ngày tháng rồi nguôi ngoai
Nơi miền đất vong thân
Ngữ ngôn em cóp nhặt
Không ánh lửa bàn chân
Hơi thơ ta lịm tắt
Khi hoài vọng mờ xa
Người bạn bè mất lửa
Hôm nay còn mình ta
Ôm con đường, đóng cửa
Ơi Quê hương lang thang
Cuốn đời ta rong ruỗi
Hôm nay mi dừng chân
Giữa lưng chừng bóng tối
Soi thầm khuôn mặt mi
Ơi Quê hương câm lặng
Ta đốt cháy đời ta
Cho vỡ ra bóng sáng.
Phan Rang, 1985.