Tôi không ngờ, ông ngoại và ông nội tôi lại có mối liên hệ sử tính!

Ông ngoại, cha của cha tôi – thầy cao đạo ‘gru urang’, tác giả trường ca Ariya Rideh Apwei, là thầy dạy ông chánh tổng Tông Minh có tiếng về chữ nghĩa.

Ông Tông Minh dân làng Palao, làm việc tại Văn Lâm một thời là trung tâm hành chánh của Cham trong khu vực. Tôi hôm đó, ông có kế hoạch đưa cháu là Lộ Hoành người Palao [bố Lộ Minh Trại] qua Chakleng “theo vợ”.

Ông nội, bố của mẹ – Paxeh đạo sĩ Bà-la-môn sắp lên cấp Tapah.

Nghe tin Việt minh phục kích Tông Minh, người bị cho là tay sai thực dân Pháp, ông cưỡi ngựa lông nhông vài vòng rồi tạt qua Văn Lâm mật báo. Khi về ông còn ghé đốt rạ ở đám ruộng Hamu Jawil.

Tối đó đoàn người đưa rể thiếu Tông Minh, cán bộ biết ngay đã có người báo. Chakleng có tên chó săn, điềm chỉ cho Việt minh. Ngay tối hôm sau, ba sinh linh Chakleng…

Trích Hàng mã kí ức-2011 [đoạn bị duyệt bỏ]:  

“Lúc đó ông đang rất yếu, hai người “tòng phạm” cùng làng khiêng đi. Ông Kiểm đương chức [rất nhỏ trong thôn] thì không nói, ngay ông Phok Jiơng chồng bà Tiếu bị Tây buộc đi nhổ cờ Việt Minh hôm trước, cùng chung số phận. Đó là tối thứ Ba, tháng Mười một Chăm lịch năm con Chó, mẹ nhớ như in.

Dân làng chạy theo xin tha bị vài phát súng bắn chỉ thiên đuổi về. Không thoát rồi, bà con chỉ còn nước kêu trời độ trì. Gà gáy sáng, bà con phân nhau đi tìm, lục khắp các miếng đất hồ nghi. Mãi xế chiều ngày thứ Năm, khi nấm mộ chôn chung ba sinh linh nở và rạn ra, bà con mới kêu nhau bới đất khiêng ba thi hài về đầu làng làm lễ.”

Như vậy, chính ông nội đã cứu mạng sống học trò ruột của ông ngoại. Bù lại, ông trả bằng sinh mạng của chính mình. Chả biết có phải vì tình nghĩa thế không, mà ông đã cho con trai thứ qua Chakleng lấy con cả của ông nội, là mẹ tôi!