Ở tút “Giã từ vũ khí”, nhắc về 1@3 công việc chính của tôi, đoạn: “San định kinh sách Cham, đặt nền tảng cho cải cách toàn diện tôn giáo Ahiêr Awal, hôm nay và ngày mai”, xảy đến vài ý kiến cần giải minh.

[1] San định là gì?

Nghĩa trong Từ điển: “là sửa sang lại văn bản cổ bằng cách bỏ đi những chỗ cho là không hợp, xác định những chỗ còn có nghi ngờ và sắp xếp lại”.

Tam tạng tôn giáo Cham gồm: Kinh, Luận và Luật.

Kinh và Luật phần bị mất mát, phần còn lại tam sao thất bổn, đã vậy mỗi Pô Adhya giữ mỗi ít. Cần làm gì? – Trước tiên là tập hợp văn bản [trên lá buông] từ nhiều nguồn càng nhiều càng tốt. Tôi đã thấy gì?

– Kinh Awal thì đã làm và in thành ấn phẩm.

– Luận Xakarai thất lạc đâu mất, hiện không còn mảnh nào.

– Riêng Kinh Ahiêr, theo chỗ tôi biết 2 bản có vấn đề: 1 không được truyền tụng: Agal Pakơp “Kinh cấm” hay Kinh Nhật tụng. Đây chính là “giới luật” cho các vị chức sắc Ahiêr.

1 nữa hoàn toàn thất lạc không thấy ở cộng đồng Cham: Agal Tapơng, là kinh hướng dẫn đọc các loại kinh khác. Tôi đã san định kinh này, và nhờ Tuệ Nguyên xem lại phần chú thích.

– Luật Adat và Danak gồm các bài hướng dẫn hành lễ của Gru urang, dùng chung cho Ahiêr lẫn Awal, mỗi khu vực hành mỗi khác nhau. Tôi làm việc với các vị, và đã in bản thảo phát mỗi vị 1 cuốn, đọc góp ý.

Vậy, việc san định là cần thiết và cấp thiết. Gồm các công đoạn sau: Chụp văn bản cổ – Chuyển sang Akhar thrah vi tính – Chuyển tự Latin – Ghi chú từ khó và từ mang nghĩa triết học – nhất là cần Thu âm đọc tụng – cuối cùng là Hiệu đính.

[2] Thế nào là “đặt nền tảng”?

Có 4 nguyên do gây lầm sai mang tính lịch sử: Cham mất nước từ đó văn bản thất tán, thiếu thầy giỏi đào tạo, các vị chức sắc chưa [có ý định] tập hợp đầy đủ Kinh sách để san định, nhất là Cham thiếu LUẬN.

“Luận sư” là bộ phận trọng yếu trong giảng giải và truyền dạy giáo lí Kinh Bà-la-môn và Phật giáo, từ Long Thọ đến Vivekananda. Hiện Cham không có, làm gì? – Cần Luận sư, Ra-xakarai, người luận giải kinh sách.

Mươi năm qua, tôi tự nhận nghĩa vụ đó. 3 việc cần làm:

– Việc “san định” tạm xong: 3 vị Pô Adhya và các Gru urang tạm nhất trí.

– Giải minh, khởi đầu là cuốn Minh triết Cham, đã in lần 4.

– Cuối cùng phải là cuốn Triết học Cham, hi vọng sẽ ra mắt trong vài năm tới.

Từ 3 nền tảng đó, chức sắc Cham cả Ahiêr, Awal và Gru urang ở thế hệ đi tới mới có cơ sở, để bàn chuyện cải cách phong tục và tôn giáo Cham mà không bị mất gốc hay sai trật.