“Bao văn nhân sở hữu cả kho tàng
Phí một đời xuân đi làm hành khất”
(Sinh nhật cây xương rồng-1997)
Triết học dạy con người nhận chân sự thật để sống như là sống.
Khổng: “Đại học chi đạo: tại minh minh đức”. Ở mỗi con người đã có cái SÁNG, làm sáng cái sáng kia là mục tiêu của triết học.
Đức Phật: “Tất cả chúng sinh đều có Phật tính. Ta là Phật đã thành, chúng sinh là Phật sẽ thành. Mỗi người hãy tự đốt đuốc mà đi”. Nói theo chữ nghĩa: “Vô minh”, cắt đứt “vô” thì MINH lộ bày.
Kant: Khai sáng là sự thoát ly của con người ra khỏi tình trạng vị thành niên do lỗi chính hắn gây ra, để TRƯỞNG THÀNH. Ý, sự trưởng thành đã có sẵn trong hắn.
Câu hỏi: Sự thật hay chân lí là gì, cho ta nhận chân, để sống như là sống? Triết gia lỗi lạc nhất của thế kỉ XX, Heidegger, phá vỡ quan niệm trước đó về chân lí của siêu hình học: “Chân lý là sự phù hợp của tri thức với sự vật”.
Theo ông, chân lí không liên quan đến tri thức và phát ngôn, mà là “sự thể được khai mở ra như thế” – cá cái thật hay không-thật, là “tất cả tư thái đều đứng mở ra trước “hiện thể” (das Seinde), nghĩa là “cái hiện tiền” – cái đang LÀ.
“Tính mở ra”, “khai tính” chính là chân lí [xem P.S].
Tóm, hãy là CÁI ĐANG LÀ để cho cái đang là đó mở ra trọn vẹn với ta, “ở đây và lúc này”, “chánh niệm”. Khi đó, ta sẽ sống từng giây phút, trọn vẹn và viên mãn.
Bởi đời ta, “một lần, chỉ một lần, và không bao giờ nữa”!
Thế nên câu hỏi cần đặt ra: Đâu là yếu tố CẦN [sức khỏe thân, trí, tâm] cho cái ĐỦ [nhận chân sự thật] kia được LÀ? Cụ thể hơn: Làm sao sống lâu, sống khỏe, sống vui và sống chất? Sau đây là 3 khung:
[1] Sức khỏe thể chất: Vận động thân thể, Ăn uống lành mạnh, Sinh hoạt nề nếp.
[2] Sức khỏe tinh thần: Học cái mới, Viết mỗi ngày, Suy tư như là cách vận động trí óc.
[3] Sức khỏe tâm thần [hay cảm xúc]: Thiết lập mối quan hệ lành mạnh, nếu cần – cô đơn, Phản ứng tích cực trước mọi vấn đề, sự thể, Dành thời gian với thiên nhiên.
Câu hỏi tiếp theo: Thành phần nào có thể sống chất, sống hạnh phúc? Bộ phận người ưu tú, hay kẻ được chọn ư? – Không!
Minh Tuệ, sinh linh nghèo nhất thế giới, hạnh phúc. Mandela người tù vĩ đại nhất thế kỉ XX, hạnh phúc. Cả ông Glơng Anak vong quốc nhân cũng hạnh phúc. Bởi ông nhận chân sự thật [biết thời, biết người], hiểu mệnh, yêu mệnh và suy tư tìm phương hướng cải mệnh.
P.S.
BÔNG THƯỢC DƯỢC – Quách Thoại
Đứng im ngoài hàng dậu
Em mỉm nụ nhiệm mầu
Lặng nhìn em kinh ngạc
Vừa thoáng nghe em hát
Lời ca em thiên thâu
– Ta sụp lạy cúi đầu.