[hay Dừng lại để suy nghĩ]

Ở Cham, lời lẽ tôi thường nghe thấy: “Có nói cũng thế thôi.” Chuyện chính trị, nhân đề cập hiện tượng ĐB K’Sor Khăp, một bạn trẻ còm: “Cham nào nói được như vậy thì làm sao có được vị trí Đại biểu Quốc hội, hả anh!”

Hai ý trên nói lên điều gì? – Tiêu cực, bất lực và chủ bại. Chưa chiến đã hàng.

Ông già của Hemingway cô độc đánh trận với con cá hư vô giữa biển cả, ông có thể bị đánh bại nhưng không bao giờ chịu thua. Cuối cùng, sau ba ngày đêm đánh vật không mỏi mệt với hư vô và với chính mình, ông đã kéo được con cá kiếm khổng lồ vào đến bờ. Và cho dù đó chỉ còn là cái xác trơ xương: Ông đã chiến thắng!

Có phải “có nói cũng thế thôi” không?

Ông Châu Văn Mỗ và thầy Quảng Đại Hồng “nói” để Cham ‘Ahiêr’ có được ‘Đam thu’.

Gru Dương Kế và Imưm Đạo Văn Tý “nói” để Cham Awal có được nhà vệ sinh trong ‘Thang Mưgik’.

Inrasara “nói”, được ‘Ghur’ Raneh, được chuyển tên CMND từ “Tôn giáo: Hồi giáo” sang “Tôn giáo: Bà-ni”, và bao nhiêu vụ to nhỏ khác. Còn nếu thất bại, ổng cũng kéo về cho Cham xác cá trơ xương, đó là CHAM BIẾT LÊN TIẾNG.

Chuyện chính trị, “Cham nào nói được như vậy thì làm sao có được vị trí ĐBQH”, thử lấy chính bản thân mình làm ví dụ.

[1] Khi CHƯA ĐƯỢC – năm 1992, tôi chỉ là một sinh linh Cham vô danh, không bằng cấp, không chức vị, không đảng viên, tôi đã “nói” về bát ngát vấn đề, vụ việc. Để 10 năm sau tôi ĐƯỢC (cứ tạm cho là thế): Phó Chủ tịch Hội đồng Thơ Hội Nhà văn VN, Trưởng Ban LLPB Hội VHNT các DTTS Việt Nam, cùng bao nhiêu giải thưởng.

[2] Rồi khi ĐÃ ĐƯỢC – tôi tiếp tục “nói”. Và dù có bị mất mát: Các Đại học, các tổ chức hạn chế mời thuyết trình, nhiều bài viết bị báo chí chính thống từ chối đăng, thu nhập sụt giảm hẳn, vân vân. Nhưng, có sao đâu!

Nói phải cụ cải cũng nghe! Nói với tâm thành, với ý sáng, nói vì lợi ích chung.

Và nếu củ cái không nghe, Cham cũng thắng: Chưa, ta nói để được; được, ta vẫn nói, dù ta biết chưa chắc đã được.

Tôi gọi đó là ý nghĩa của vô nghĩa.

Tôi đã, tại sao các bạn thì không?