[& Thế nào là tôn giáo Cham?]
Hôm trước, con hỏi: Đâu là chất trụ để Cham được là Cham?
Tôi nói đó là 3 chân kiềng: Lịch sử [thành văn], Ngôn ngữ [nhất là chữ viết] và Tôn giáo [dân tộc]. Một bạn nhăn mày, Cham có tôn giáo à? Tôi nói, có và thêm: Chớ lấy phổ quát mà đo đặc thù, nhất là phạm trù liên quan đến văn hóa, với lịch sử đặc kì Cham thì càng.
[1] Tại sao phải giữ Đạo Cham?
Bởi đó là một tôn giáo dân tộc, hòa bình và nhân văn. Cứ xem, có mặt và chung sống 400 năm mà hai hệ Ahiêr Awal chưa một lần xung đột.
Ở quá khứ, chính va chạm tôn giáo góp phần làm Cham tan nhà, nát đàn, tiêu vương quốc. Là một bài học lớn. Hôm nay, bộ phận tín đồ Tôn giáo ‘Ahiêr Awal’ ở Pangdurangga nẩy ra nhiều khuôn mặt truyền lưu bản sắc văn hóa dân tộc.
Trên tất cả, dân tộc Cham “thiểu số giữa lòng thiểu số” – quá ít, rất cần sự ổn định nghĩa là cần giữ NGUYÊN TRẠNG. Từ cộng đồng Cham Ahiêr đến Cham Awal, từ Cham Muslim đến tín hữu Đạo Chúa, ta cứ giữ nguyên trạng, để sống, làm việc và sáng tạo.
Còn tương lai xa, tính sau…
[2] Câu hỏi: Cham có tôn giáo không?
Có, ‘Ahiêr Awal’ là tôn giáo Cham, như đạo Do Thái của người Do Thái hay Shinto của Nhật. Ở đây,
– Đấng tối cao như Brahma, Shiva, Allah hay Yang [Thần Biển, Đất…] tiền tôn giáo đã nhạt nhòa, còn lại đậm đặc là: Pô Yang [anh hùng, liệt nữ của dân tộc được thần hóa] và Muk Kei Ông bà Tổ tiên.
– Kinh sách: Agal Ahiêr [rút một phần từ kinh Bà-la-môn và có sáng tạo thêm] và Agal Awal [rút một phần rất nhỏ Kinh Qu’ran với chú thích cách hành lễ bằng ‘Akhar thrah’].
– Nơi cúng tế và hành lễ ‘ngak yang’ có: Bimông Kalan Tháp Đền và Sang Mưgik thường dịch là “Nhà chùa Bà-ni”.
– Tín đồ là: Cham Jat [Cham tiền tôn giáo], Cham Ahiêr [Bà-la-môn] và Cham Awal [Bà-ni].
Ba điểm đặc kì của Đạo Cham:
– Tu sĩ các tôn giáo thường ưu tiên cho độc thân, Cham ngược lại, ông BUỘC phải có vợ. Vợ là ‘danook’ “nơi trụ” để ông hành lễ. Nữa, ông là sinh linh ưu tú, có bổn phận truyền giống tiếp bước ông hành đạo.
– Đạo Cham bất cần ai vào đạo mình, chớ gì truyền giáo. Cham Awal hay Ahiêr xịn mà lấy “người ngoài”, khi chết phải chịu nằm ‘lingiu Ghur’ hay nằm ‘Kut lihin’ (nghĩa trang ngoài, không lành). Chơi kiểu đó còn ai dám vào đạo mình!
– Thêm, sau lễ đầu năm Rija Nưgar, bà con Cham ‘Ahiêr’ mời quý ‘Halau janưng Awal’ vào palei mình cúng tế, và ngược lại mỗi kì Ramưwan, bà con Cham Bà-la-môn đội bánh trái vào Sang Mưgik dâng lễ.
‘Xuk Yơng’ Lễ thứ Sáu Xoay vòng, cấp Acar mời chức sắc ‘Ahiêr’ vào Sang Mưgik bàn việc. Các lễ lớn như Pakap Halau Krong, Palao Paxah hai bên còn phối hợp thực hiện, vui vẻ. Vân vân.
Chính là Tôn giáo ‘Ahiêr Awal’: Đạo Cham!