Ariya Glang Anak:

‘Mưyah bbôh urang mưtui thong urang gila

Jôi limuk jôi ba gaup gan gơk katơk’

Nếu thấy kẻ đơn côi hay đứa khờ dại

Đừng ghét bỏ với lôi kéo họ hàng đè nén

Không hiểu tại sao sinh linh trong cộng đồng thiểu số, hay nhỏ hơn: trong một gia đình – thay vì đùm bọc, nâng nhau bay lên, lại níu kéo nhau chìm, qua nhiều cách không đáng.

Ta KHÔNG YÊU, chỉ có thể giải thích bằng hai chữ ấy.

Sự “không yêu” người, lạ thay – như chính Ariya Glang Anak nói – nó quay lại hại chính tác nhân ấy ‘nan jơh ngak di rup drei wơk’.

Khi ta thức nhận về sinh phận mình “sắc tộc”, ta “mạng cùi Chàm” trong cộng đồng lớn, ta không thể không yêu thương nhau. Khi ta biết rõ tiềm năng ta trong không gian văn hóa và xã hội nhiều hiểm họa, ta “hành động trong chân trời khả thể”, và tạo điều kiện cho khả thể quanh ta phát tiết.   

Tôi đã như thế!

Vợ con thì miễn nói, tôi tạo điều kiện tối đa có thể. Không phải buộc họ làm theo giấc mơ tôi, mà gợi mở họ đi theo ý hướng của mỗi cá thể họ.

Anh em bè bạn, ta ưa than phiền rằng Cham chỉ giúp nhau làm đám chớ không phải làm ăn. Tôi ngược lại, ít nhất mươi người, tôi giúp vốn làm ăn hẳn hoi. Ngay thời hậu Covid-19, dù đã “hưu”, tôi vẫn bỏ phần cần kiệm được cho chương trình “rau sạch nông thôn”.

Giúp, không đòi hỏi người biết ơn hay trả ơn.

Từ biếu tặng tài liệu, sách vở cho đến hướng dẫn hay giới thiệu này khác. Sáng lập Tagalau, là tạo mảnh đất cho tài năng văn chương Cham nẩy nở và phát triển.

Xã hội Cham có nhiều người giỏi, nổi tiếng, tiếc là ít [có, nhưng ít] người ngoảnh đầy đủ về thời sự nóng liên quan đến sinh mệnh của cộng đồng, tôi làm khác: dấn vào góp tiếng nói khiêm tốn của mình hỗ trợ bộ phận yếu thế đang chịu đựng lịch sử ấy.

Với thế hệ mới của Cham, đàn anh đàn chị tập trung vào cánh sinh viên chốn thị thành, là điều rất cần thiết. Dẫu sao cũng nên có kẻ nhìn toàn cảnh, để làm theo chiều ngược lại: lặn lội về làng quê với các cháu thiếu nhi Cham nghèo. Ở đó không có ánh đèn màu sân khấu hào nhoáng, tên mình không được đọc to vào loa phát thanh – chấp nhận vô danh toàn phần!

Đó là TÌNH YÊU. Hiểu, và sẻ chia.

Tôi cho đi tình yêu, và tôi cũng được hồi đáp, chính là quy luật nhân quả, tạo sự cộng hưởng. Nó làm nên sức mạnh của lòng TỪ BI.

Dĩ nhiên ở đó vẫn có vài cá biệt, như bạn kia dù tôi giúp rất khá, giúp vô tư, khi không vô cớ xuyên tạc tôi không biết đâu mà kể. Như thể muốn che lấp thứ mặc cảm chưa có tên gọi.

Không có gì đáng phiền cả. Cần hiểu, và XẢ!

Hãy yêu hãy yêu như ta chưa từng

đứa con đi xa bỏ hoang làng mạc

mang bụi đất quê hương về miền xứ khác

Và hãy yêu hơn con người chân chất

sống một đời ôm mang đất – phù du

(Tháp nắng-1996)