Tinh thần hóa giải và hòa giải là chữ tôi ưa dùng, chẳng những ưa dùng – tinh thần đó còn là một trong vài nền tảng cốt tủy làm nên tư duy tôi, hành động tôi. Vậy tôi lấy nó từ đâu? – Từ Minh triết Cham!
“Minh triết” được định nghĩa “là khái niệm mang tính tổng thể hướng con người đến chân, thiện, mỹ. Minh triết giúp con người tìm về vẻ đẹp đơn sắc và mộc mạc sẵn có bên trong mỗi cá thể.”
Khác với triết học, minh triết không hệ thống, nó chính là trí khôn sáng dân gian, tồn tại bàng bạc nhưng sâu đậm giữa lòng đời thường. Bổn phận của kẻ tư tưởng là nhìn ra nó, diễn ngôn nó đến với thế giới bên ngoài. Tôi đã làm hệt vậy, với Minh triết Cham.
Ở đó TÔN GIÁO BÀ-NI là biểu hiện cao vời và đẹp đẽ nhất của tinh thần hóa giải và hòa giải Cham. Tôi nói: đó chính là cống hiến lớn nhất mà dân tộc Cham – đến và đi – gửi lại cho nhân loại.
Ngoài kia, nếu Islam vào Ấn Độ, xung đột đổ máu để rồi khiến xứ sở to đùng ấy banh ra thành Pakishtan, sau nữa là Bangladesh, thì qua Champa, Islam rất khác. Cũng xung đột, cũng đổ máu chia xé, đến thời Pô Rômê – ngài đã hóa giải Islam thành Bà-ni với 5 cột trụ Islam bị phá vỡ, và hòa giải với Ấn Độ giáo để làm thành tôn giáo dân tộc độc nhất vô nhị trên thế giới: Tôn giáo Ahiêr Awal!
Một tôn giáo Dân tộc, Hòa bình, và Nhân văn.
Tiếp nhận tinh thần nhân bản đó của Cham, tôi mang vào công vụ cộng đồng và cả ở thế giới văn chương chữ nghĩa.
10 năm “Chiến trường Akhar thrah”, tôi tuyệt không can dự, để rồi mỗi bận sinh linh Cham đến với tôi nêu thắc mắc, là mỗi bận mọi nghi vấn vỡ ra, và được hóa giải trọn vẹn – chỉ sau mươi phút hàn huyên.
Ramưwan 2021, chức sắc Sang Mưgik Phước Nhơn gặp vấn đề lớn như không thể tháo gỡ, được yêu cầu, tôi đến – để rồi chỉ qua 80 phút, là xong. Chuyện đâu vào đấy, là do tôi biết vận dụng linh hoạt tinh thần hóa giải và hòa giải Cham!
Vụ Tập đoàn Yeah-1 dựng chuyện làm video clip xuyên tạc Cham về chuyện bán “thuốc dân tộc”, tôi hóa giải nhẹ nhàng – sau đó hòa giải, chứ không nên “kẻ nào ngã thì đạp cho nó ngã luôn”!
Ở thế giới văn chương chữ nghĩa, mang tinh thần hóa giải và hòa giải Cham vào cuộc, tôi đã làm được nhiều cú ngoạn mục, vui vẻ…