Chiều, đúng lắm. Chiều quá quắt, đến không chịu nổi nữa, phải phản ứng.
Chuyện kể rồi, ôn lại. Ông trí thức nọ, bà vợ mời Acar vào nhà ‘Bbang pabe‘ “cũng dê” sau đầu năm Rija Nưgar. Cắt tiết xong, mâm lễ đâu đấy và… chờ. Vị Acar đang “chạy sô” vài gia đình khác. Đợi hổng thấu, ông ngồi trước ‘thanai’ “mâm lễ vật”, khấn. Rồi hạ tất xuống làm mồi nhậu. Hú thêm vài nhân dân tiến bộ Chàm khác nữa ngồi vào.
Bà vợ đi chợ về, nhìn thấy muốn xỉu luôn.
– Ba nó đi chỗ khác chơi giùm tui đi…
Ông trí thức nửa mùa, và ông không hiểu thấu, nên ra nỗi nỗi. Thế là bà phải làm lại từ đầu, cho buổi lễ. Tội vậy đó! Biết đúng sai nằm ở đâu, cần đọc… Minh triết Cham của ông Inrasara.
Quan hệ Cham ‘Ahiêr Awal’, có nhiều điều tréo ngoe khó hiểu. Hà cớ Cham ‘Ahiêr’ cứ “nô lệ” Bà-ni? Là câu hỏi thường xuyên được đặt ra. Mới nhất, xem xét ngày tháng cho lễ Rija Nưgar cũng hệt: coi bao giờ bên ấy ‘Muk trun’ “Bà xuống”.
Acar ‘tamư ơk’ “chay tịnh” gì gì kệ họ chớ, sao lại bắt ta kiêng cữ. Kiêng cữ 3 ngày đủ rồi, sao lại phải qua nửa tháng trời, đợi tới ngày ‘Muk trun’ “Bà xuống”?
Sau lễ Rija Nưgar đầu năm, cớ chi phải mời Acar vào palei mình ‘Bbang pabe’ “cúng dê”, ta làm không được sao? Họ có thỉnh ‘Paxêh’ mình vào làng họ hành lễ bao giờ?
Xưa nữa, hễ đầu mùa Ramưwan là đám thanh niên Bà-ni vào palei Cham Bà-la-môn “ném gà” ‘parah mưnuk’. Ta thoải mái cho họ tự tiện tùy nghi; ném không xong thì hốt cả ổ trứng mang đi. Chi kì thế?
Nhiều nữa…
Minh triết Cham: dễ ợt.
Chả phải triết lí âm dương theo Tàu, mà là cặp đực-cái ‘tano binai’ kiểu Cham. Mương có Mương đực Mương cái, nhà có ‘Thaang binai thaang tano’, ‘Paxêh’ đại diện bên ‘Ahiêr’ là nam, Acar đại diện ‘Awal’ là nữ. Vân vân.
‘Xa-ai Cham adei Bini’: Anh Cham em Bà-ni. Xa-ai cần nhịn em, nhân nhượng em. “Ném gà”, thằng em lập gia đình sau, làm ăn còn khó khăn, thôi thì em cứ qua nhà anh mà bắt. Chọn con nào ngon ngon xíu để có thịt thà mà đãi khách cho sướng.
Ramưwan mùa chay tịnh ta thôi sát sinh trong nửa tháng để làm sạch xác phàm vừa kiêng cữ cho nhau. Để làm gì? Pô Rômê biết nhìn xa trông rộng. Cho Cham với Bini đoàn kết. Nhượng nhau xíu, có chết thằng Tây nào đâu, hai bên còn hòa thuận vui vẻ mà qua lại nhậu nhẹt.
Chẳng sướng sao?!