Lấy dân tộc Do Thái ra so sánh với, có khiên cưỡng không? – Không. Giới khoa học và thực tế cho biết, không có sự ưu việt giữa các chủng tộc. Nghĩa là dân tộc nào cũng có chỉ số thông minh như nhau, trồi sụt chỉ là ở mỗi cá thể. Thế nên so sánh Cham với dân tộc nào bất kì không vấn đề gì cả.
Do Thái và Cham có hoàn cảnh lịch sử tương cận: mất nước, lưu vong…
Cuối rốt, so sánh với Do Thái, câu chuyện Cham dễ được soi sáng.
1. Giống & khác
GIỐNG
– Tôn giáo Do Thái rất ĐÓNG, hệt Cham: Cham có loài tôn giáo không cho ai vào đạo mình! Thế nhưng họ lại MỞ với bên ngoài, Cham cũng hệt: tinh thần mở.
– Cộng đồng Do Thái tuyệt không hiện tượng ĂN MÀY, Cham cũng thế. Cộng đồng Cham xưa tuyệt không LÀM ĐĨ, Do Thái chắc như trên. (Buồn: Chục năm qua Cham có vài hiện tượng rồi: Ăn bánh trả tiền. Nếu bạn CHO ĐI để NHẬN VỀ cái gì đó, tức là đĩ/ điếm rồi).
– Từ xa xưa, Do Thái truyền thống dạy chữ cho con trẻ, Cham hiếm khi MÙ CHỮ. Cham còn có tập tục xóa mù ‘jap inư akhar’ cho cả người chết nữa!
– Dân Do Thái TÔN TRỌNG SÁCH kì lạ, Cham chả thua kém: Sách được cất trong ‘ciêt’ treo lên sà nhà. Vân vân.
KHÁC: chủ yếu về GIÁO DỤC
– Tôn giáo Do Thái đặt nặng giáo dục tín đồ, Cham thì không: phó mặc cho gia đình.
– Giáo dục gia đình Do Thái rất mạnh, người nữ sẵn sàng hi sinh mình ở nhà để dạy con; Cham thì không: Nghèo nên phải đi làm, bỏ mặc con cái cho voi cỏ.
– Cham hôm nay lại phó mặc việc đào tạo con cái cho nhà trường, mà nhà trường XHCN thế nào thì thế giới biết rồi.
2. Do Thái và Cham đã làm được gì? Có mấy điểm khác biệt:
– Gần 2000 năm lưu vong, Do Thái bị đối xử phân biệt, ngược đãi và đàn áp khắp nơi trên thế giới; Cham thì không. Có, cũng không nghiêm trọng – là khác biệt rất căn bản.
– Do Thái đạt bao nhiêu thành tích chói lọi, thuộc hàng đầu thế giới về đủ lãnh vực, Cham thì tuyệt đối không. Cá nhân Cham đạt được thành tích nào đó về Cham: sử học, dân tộc học, ngôn ngữ học… dù có cao đến đâu cũng chỉ bó hẹp trong phạm vi đề tài văn hóa văn minh Cham.
Khác biệt này ai cũng có thể nhận ra.
– Qua 20 thế kỉ, dân Do Thái vẫn giữ được liên hệ với nguồn cội, luôn luôn hướng về nguồn cội và khi có điều kiện – họ hành hương về đất Thánh; còn Cham chưa đầy thế kỉ, rất hiếm người trở lại Pangdurangga hay xa hơn – Mỹ Sơn. Đây là khác biệt rất lạ.
3. Chuyên đề “Người Cham có thông minh không?” qua nhiều bài được viết và đăng dài kì ở web Inrasara.com, 6-2011, tôi đặt 3 câu hỏi, nay lặp lại:
– Cham có tinh thần quật khởi không?
– Cham có thông minh không?
– Cham có thực sự yêu dân tộc không?
Nếu không hay có, tại sao?
[ảnh 1. Chuẩn bị cho cuộc hóa sinh ‘pamưjiơng, và 2. Đọc kinh vào tai “người chết” xóa mù ‘cao cấp’ cho cấp Baic Ahiêr Cham]