Thật hiếm hoi con người tuổi trẻ hôm nay chịu nghe trong im lặng hơn là ba hoa ồn ào. Càng hiếm hoi hơn nữa con người tuổi trẻ của ngày hôm nay chịu suy tư trong cô độc hơn là thích làm nổi bật mình nơi đám đông. Nếu có sinh linh như thế, chắc chắn hắn không phải quái thai của tuổi trẻ, mà là tuổi trẻ cư trú trong chiều kích sâu thẳm hơn.
(Sổ Ghi, 1982)
Câu chuyện-01
NẾU… [một góc bất phục tùng dân sự Civil Disobedience]
Trong gia đình, là quý tử một quan lớn, bạn làm sinh viên…
NẾU bạn không ở biệt thự bố, để mỗi ngày đạp xe từ trường về cư xá sống chung với bạn học, và bạn chỉ xin bố đủ tiền tiêu vặt; ra trường, bạn không nhờ đến uy danh bố để ngồi lên cái ghế béo bở, mà tự thân bươn chải như bao sinh viên khác…
Nếu bạn dám là đứa con bất hiếu ấy, thì chắc chắn ông quan-bố kia sẽ hành xử khác.
Tại trường, ngồi ghế giảng đường…
NẾU bạn mạnh dạn đứng lên tranh luận với giảng viên, khi họ dạy sai, dạy lừa bịp; bạn dám thể hiện tinh thần độc lập bằng cách viết ra những gì mình cho là đúng vào luận văn, dám chối bỏ thứ triết học lỗi thời mà không sợ bị điểm không; và khi cần, chấp nhận bị đuổi học [hay tự bỏ học]…
Nếu bạn dám là sinh viên cá biệt kia, thì trường Đại học Việt Nam sẽ khác.
Dù là hội viên Hội Nhà văn Việt Nam [bạn vào hay ra Hội không quan trọng]…
NẾU bạn không phải viết theo định hướng, không cho phép ngòi bút luồn lách né tránh vùng nhạy cảm, mà sẵn sàng đâm xộc vào chúng không chút ngán ngại; nếu bạn dám thể hiện tư duy độc lập bằng những phản biện thẳng thừng, dám thể hiện chính kiến trong sinh hoạt Hội, dù bạn có đơn độc hay quanh mình chỉ lác đác vài bạn văn…
Nếu bạn dám làm nhà văn tự do, thì Hội Nhà văn Việt Nam sẽ khác.
Là nhà báo,
NẾU bạn không đồng lõa với thống kê giả mạo, từ chối đưa thông tin dối trá; nếu bạn luôn có mặt ở các điểm nóng để viết lên sự thật, và chỉ có sự thật; nếu bạn không phải uốn ngòi bút cong theo ý kiến cấp trên, mà dũng cảm nêu lên nhận định riêng, và sẵn sàng chấp nhận bị kiểm điểm hay thôi việc.
Nếu bạn dám làm nhà báo theo đúng nghĩa của từ, thì báo chí Việt Nam sẽ khác.
Ở hội thảo…
NẾU bạn không phải đến với mục đích làm đầy hội trường, cho không khí xôm tụ, để nhận bao thư rồi về; nếu bạn không phải đến cho có, mà giành phần được lên diễn đàn công khai nói lên ý kiến độc lập của bạn, mạnh mẽ và dứt khoát…
Nếu bạn dám là trí thức, thì các loài hội thảo ở đất nước này đã rất khác.
Là Đại biểu Quốc hội, dù đơn độc, bạn vẫn dõng mãnh nói lên tiếng nói của dân, mà không ngán ngại thế lực nào bất kì.
Là dân, bạn từ chối đi bầu, nếu biết đó chỉ là những cuộc bầu cử giả hiệu.
Làm nhân viên an ninh, bạn quyết bất tuân cấp trên đòi đàn áp người biểu tình ôn hòa… thì xã hội ta sẽ khác đi rất nhiều.
Nhiều lắm!