[& nói thêm xíu về: CHÙA cần cho ai?]

Henry Miller: “I have no money, no resources, no hopes. I am the happiest man alive.”
Tuyên thế thì hơi bị to, dù qua chữ nghĩa ông, tôi biết ông hạnh phúc. Tôi không nói tôi “hạnh phúc”, càng không nói “nhất” [happiest], mà vui. Sau bế tắc là sáng tạo. Sau mắc kẹt ưu tư là giải thoát, và vui vẻ. Không phải khoái lạc, mà là vui.

1. Hôm qua tôi nói với Jaya: Sau một ngày sống, con cần đặt cho mình 3 câu hỏi: Tôi có thu nhận kiến thức nào mới không? Tôi có nẩy ra ý tưởng nào mới không? Và có làm một việc gì mới không?
Dĩ nhiên tất cả chúng phải làm cho con vui, sau đó nếu được – có ích cho xung quanh. Nếu không con chỉ được: 36.000 ngày trừ đi 1 ngày vô vị. Nghĩa là con đã đánh mất một ngày đời.

Trong tiểu thuyết Chân Dung Cát [viết năm 2000], tôi cho một nhân vật nông dân-thi sĩ tự định mức cho mình mỗi ngày nghĩ ra một ý tưởng mới, xong rồi nghỉ. Tôi – Sara [tác giả] hỏi hắn:
– Có vậy thôi sao?
– Ừ, vậy thôi cũng đủ.
– Hôm nay thế nào?
– Ví dụ khẩu hiệu tôi vừa liếc qua: “Độc lập – Tự do – Hạnh phúc” treo tường ấy, nếu “tự do, hạnh phúc” không có, hay chỉ dành cho số rất ít, thì “độc lập” kia có cần thiết không?
– Ý đó biết đâu đã có người nghĩ rồi…
– Đâu cần biết. 5 tỉ người trên thế giới nghĩ gì có ai mà đo đếm, tôi chỉ biết tôi vừa đặt ra câu hỏi đó. Và đấy là một ý mới…
Tôi biết sau buổi ấy, nhân vật này VUI.

2. Khi hỏi tại sao truyền thống Cham thiếu CHÙA, tôi cho đó là câu hỏi [ý] mới.
Đặt vấn đề này, không phải dành cho tôi, mà cho những sinh thể yếu đuối. Vô số con người yếu đuối, đủ loại. Yếu đuối và tuyệt vọng, ở tuổi trẻ – họ có khả năng làm cái gì đó nếu vượt qua khủng hoảng ban đầu; ở tuổi già: Chùa để họ ngẫm lại những trải nghiệm vừa qua; hay với kẻ không thích chung đụng với đời, muốn lánh đời để theo đuổi điều mà họ cho là có ý nghĩa. Chùa có mặt là cần thiết, dĩ nhiên phải là chùa nguyên tính [kêu Thiền viện thì hơi to].
Còn những sinh linh mạnh mẽ, thì không cần đến chùa. Chỉ xin hỏi:
– Bạn thực sự mạnh mẽ chưa? Hay bạn ảo tưởng thế, rồi ngồi yên đó để cả đời bạn mặc cho bao tục lụy của đời thao túng: Cờ bạc, rượu chè, gái gú, với vô vàn linh tinh khác biến bạn thành “con rối cho cuộc đời giật day” (Chế Lan Viên)?

3. Tôi VUI, luôn vui. Vui, vì luôn luôn MỚI.
Suốt hành trình chữ nghĩa, tôi không ngừng nỗ lực tìm cái mới để có thể tiếp tục ĐI.
Về Cham: Từ nghiên cứu Ngôn ngữ đến Văn học, từ sáng lập Tagalau đến thuyết trình về Hải sử & văn hóa biển Cham, từ lập hồ sơ Urang Cham cho đến thực địa điều nghiên “Đi tìm sinh lộ cho Cham Ahiêr-Awal”… Về Văn học: Sau Thơ là Tiểu thuyết, rồi đến Tiểu luận & phê bình Hậu hiện đại; viết báo và thuyết trình. Và nhiều món khác nữa.
Cụ thể hơn, ở website hay Facebook, tôi bày ra nhiều chủ đề thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau và làm loạt serie, để mỗi ngày tôi đều có 1-2 Stt mới. Nó buộc tôi suy nghĩ tìm ý mới, mở rộng ý tưởng, vân vân…
Tôi biết các món ấy ít nhiều có tác động vào cộng đồng [Cham và Văn học], và có vẻ hơi có ích.
Thế, không vui mới lạ!