Trong sáng tác văn chương, vài hình ảnh, ngôn từ thường trở đi trở lại với tôi: Đất, tháp Chàm, Glơng Anak, Pauh Catwai, cha, con đường, cây xương rồng, Hàm Bộ, anh Đạm, Trà Vigia… Apsara Vũ nữ Cham nằm trong số đó. Xin trích các đoạn, bài thơ liên quan.
1.
… Trong điệu vũ khơi vơi
Apsara phô phang đường cong diễm ảo
Những đường cong chạm vào vĩnh cửu
Vĩnh cửu xoay trong lốc vô thường
(Trích trường ca “Quê hương”, trong Tháp nắng, viết năm 1984)
2.
APSARA – VŨ NỮ CHÀM 1
Ngủ quên trong kiếp đá
Bàn tay nghệ sĩ hoài thai
Trăm năm làm một thuở
Nỗi mơ nung nấu ngàn đời chưa nguôi
Cựa mình ra lòng đá
Nụ cười phiêu lãng trên môi
Mang hình hài vũ nữ
Qua miền cuộc lữ rong chơi đất trần
Mai trở về cõi đá
Đường cong diễm ảo khơi vơi
Sát-na thành thường trụ
Cho nhân gian nửa đất trời nhớ thương.
(trong Tháp nắng, viết năm 1996)
3.
APSARA – VŨ NỮ CHÀM 2
Những vòm ngực căng phồng ban mai
Những vòm ngực nung trầm suy tưởng
Hôm qua và ngàn sau
Nhảy múa giữa hoàng hôn
Đường cong bay bay chiều vụn nát
Bóng đêm tràn dài thung lũng khát
Nhảy múa gọi bình minh
Baranưng miệt mài ngàn năm vỗ
Chợt trang nghiêm nắng viện bảo tàng
Chợt kiêu sa choáng cao ốc Sài Gòn
Nhảy múa
Nhảy múa
Nhảy múa
Nung vòm ngực căng phồng ban mai
Vỡ đường cong cuộn trào suy tưởng.
(trong Hành hương em, 1999)
___________
Chú thích:
Bài thơ “Apsara Vũ nữ Chàm 1” được nhạc sĩ Amư Nhân và Khánh Vinh phổ nhạc. Khánh Vinh giữ đúng nguyên tác .Còn ca khúc của Amư Nhân dù giai điệu rất bay, nhưng anh đã thay đổi vài lời thơ không tương thích:
“Mang hình hài vũ nữ” thành “Hồn mở ra vóc dáng hình hài”: ca từ không có nghĩa, ngược hẳn ý thơ. Riêng “Nụ cười phiêu lãng trên môi” thành “Trên môi cười điệu nghệ” thì, xin dành cho các nhà thơ, nhà ngôn ngữ phán định.
Với con mắt nghệ sĩ lớn, nhà thơ Inrasara đã nhìn thấy ở Apsara đường cong diễm ảo, vĩnh cửu, nụ cười phiêu lãng, nhảy múa gọi bình minh, những vòm ngực nung trầm suy tưởng. Tất cả để thăng hoa đời sống, làm đẹp tâm hồn con người.
Tuyệt vời, trên cả tuyệt vời…
Còn với con mắt thô lậu, thì tất cả đều trở thành thô lậu, dâm ô…
“Nụ cười phiêu lãng trên môi” mà sửa thành “Trên môi cười điệu nghệ” thì quá ư bậy bạ. Không hiểu điệu nghệ là gì, cũng không hiểu phiêu lãng là gì.
Tôi phân tích như sau:
Cái “cười điệu nghệ” nhạc sĩ đem gắn lên “trên môi” Apsara là từ ngoài vào. “Điệu nghệ” là chịu khó luyện nhiều mà thành, có cái gì đó là GIẢ TẠO.
Còn “nụ cười” là tự nhiên, cái có sẵn rồi. “phiêu lãng” là tự nhiên như nhiên, vừa ngây thơ vừa trong sáng đến là linh thiêng, tự do tự tại.
2 chuyện này hoàn toàn khác nhau. Chính tại chỗ này, nhạc sĩ giết chết thi sĩ.
“Những vòm ngực căng phồng ban mai
Những vòm ngực nung trầm suy tưởng”
Đúng rồi, đấy là ấn tượng đầu tiên, đẹp đẽ, mê đắm ở người vũ nữ… Và đó cũng là hình ảnh đẹp mà anh Sara đã mang được vào trong thơ mình. Cả thơ và vũ nữ đều đẹp một vẻ thanh khiết, tinh khôi như ban mai mà không một chút sượng…