Đặc điểm của văn học thị trường đương đại là hiện thực, lạc quan, sảng khoải, gợi nhục cảm. Nó mang tính giáo dục, hiển ngôn hoặc ngấm ngầm, và hướng đến một lượng độc giả đông đảo. Bằng cách đó, nó cải tạo và giáo dục người lao động theo tinh thần vươn lên để cá nhân chiến thắng khuyết tật, để cái thiện chiến thắng cái ác. Đó chính là chủ nghĩa hiện thực xã hội chủ nghĩa.

Bảy chục năm đã trôi qua kể từ ngày chủ nghĩa hiện thực xã hội chủ nghĩa ra đời. Các nhà văn Đông Âu là những người thua thiệt nhất trong chuyện này. Tôi thực sự tiếc cho họ, bởi lẽ họ đã không có đủ tự tin để bảo vệ thứ nghệ thuật của chính họ. Họ đã quẳng vào sọt rác công sức lao động miệt mài của các nhà văn hiện thực xã hội chủ nghĩa ngày xưa mà không biết học ở họ những kỹ năng cần thiết cho một thị trường văn học. Họ đã ngược đãi và giết chết đứa con của chính họ.

Và  thế là chủ nghĩa hiện thực xã hội chủ  nghĩa đã chết. Chủ nghĩa hiện thực xã hội chủ nghĩa muôn năm!

Dubravka Ugresic, “Chủ nghĩa hiện thực xã hội chủ nghĩa muôn năm!”, Ngô Tự Lập dịch, báo Văn nghệ Trẻ, số 34, 8-2011