Ngôn ngữ một dân tộc phát triển qua sinh hoạt thường nhật: cày cấy, trao đổi thư từ, học tập, hay sáng tạo văn học, … và cả trong vô vàn trò chơi! Nhưng mấy chục năm qua, có mấy ai trong chúng ta dùng ngôn ngữ mẹ đẻ viết thư cho nhau chứ đừng nói chuyện viết văn, làm thơ bằng tiếng Chăm? Chơi “tiến lên”, ta cứ nhè tiếng Việt mà hô. Trong cuộc nhậu hay bàn chuyện ngôn ngữ “đại sự” cũng vậy. Mặc dù Chăm rất ý thức về bảo tồn ngôn ngữ dân tộc. Ví hai người ngồi với nhau, dẫu có mặt vài người dân tộc anh em khác, nhưng Chăm rất khó xài ngôn ngữ không phải là mẹ đẻ – kì kì sao ấy!
Câu hỏi đặt ra: tại sao tiếng Chăm ngày càng lai tạp?
Làm biếng hay do thiếu từ? Tìm hiểu cho rốt ráo nguyên do là chuyện dài nhiều tập. Hôm nay chúng ta ngồi lại với nhau thử học tập nói ngôn ngữ mẹ đẻ; trước tiên qua thuật ngữ bóng đá. Chớ ỷ y chuyện dễ mà bỏ qua, bởi ngôn ngữ không gì hơn hình thành từ thói quen: nhiều người dùng mãi thành nếp mà thôi.
Trung tuần tháng 8.2007 vừa qua, Caklaing tổ chức Vô địch bóng đá (8 làng) và Đêm Văn nghệ. Ban tổ chức nhờ tôi soạn/dịch vốn từ vựng cần thiết để Chăm nói harat Chăm. Tôi mạn phép cung cấp cho bà con ta số vốn từ căn bản trong lãnh vực này. Vốn từ đã có trong ngôn ngữ hàng ngày, nhưng vì ít dùng nên ta quên đi. Ví dụ: parah tauk (phạm lỗi bằng cách dùng mông ngáng đối phương), cauh kwait (đá ngoặt bóng),… Bên cạnh có vài dụng ngữ mới ta chưa có. Tôi tạm chuyển dịch chúng ra tiếng Chăm tương ứng.
Việc dịch thuật ngữ mới ra một ngôn ngữ là không thể tránh. Tiếng Việt thì không vấn đề gì: họ có cả kho từ vựng Hán –Việt để vay mượn, nếu quá khó; còn Chăm thì tạm dịch vậy thôi, dù lực ta thật sự rất có hạn. Tạm – mai mốt sẽ có người khác hoặc thế hệ đi tới bổ sung, sửa chữa. Chứ đừng vội yêu cầu quá cao, quá chuẩn. Mà không dám vào cuộc.
Vậy nhé! Chúc các bạn Chăm nhập cuộc vui vẻ. Và rất mong nhận những lời góp ý chân thành.

Sân bóng / bblang cauh bilaung
Trái bóng, bóng / bauh bilaung, bban
[đường] banh [bóng] / [jalan] bban
Khung thành / “gol”
Sà ngang / catul
Cột dọc / gơng “gol”
Vòng cấm địa / canơr pakơp
Áo / aw
Số áo / angka aw
Quần / tarapha
Giày / takhauk
Vớ / harum takhauk
Cờ / dok
Cờ lưu niệm / dok tok krung

Bóng đá / cauh bilaung
Đội bóng / puk bilaung
Cầu thủ / ramư-in
Thủ môn / mưk “gol”
Hậu vệ phải / khik hanuk
Hậu vệ trái / khik iw
Trung vệ / khik krưh
Tiền vệ / jơng anak
Tiền đạo / balin anak (đọc là pàlin)
Đội trưởng / ginwơr puk
Huấn luyện viên / rappathrơm
Cổ động viên / ra brei ia
Trọng tài / rabicơn
Trọng tài biên / rabicơn car

Đá bóng / cauh bban
Chơi bóng / mư-in bban
Sút / cauh
Sút mạnh / panưh
Đánh đầu / taung akauk
Đánh gót / taung kađwơl
Đá bằng mu / cauh mưng baraung
Đá bằng má ngoài / cauh mưng mưpen lingiw
Đá bằng má trong / cauh mưng mưpen dalơm
Chuyền bóng / jwơl bban
Chuyền ngoặt / cauh kwait
Chuyền ngược / jwơl gac
Chuyền nhẹ / thait, taih
Tâng bóng qua đầu / kađơh bilaung tappa akauk
Lừa bóng / ba bban, nau bban
Đi bóng qua 3 cầu thủ đối phương /
nau bban tappa 3 ramư-in puk ayut
Vô lê / vole
Đơmi vôlê / vole tưh
Ngoặt banh / kwait
Chặn banh / pakak bban
Chặn đường bóng / pakak jalan bban
Tranh bóng / mưblah bban
Lập hàng rào / jơng paga
Bắt bóng trong chân / mưk bilaung di takai
Đón bắt / paik akauk
Ném biên / parah car
Sút phạt / cauh tamar
Ôm gọn bóng / kwơr kiait bilaung
Đấm bóng (thủ môn) / taung bban

Tấn công / balin
Phản công / gilac balin
Phản công nhanh / gilac balin xamơr
Ghibàn / mưgol, bbơng bban /
[tiền tố MƯ (có, chưa đựng) + gol = có bàn thắng]
Bàn thắng / mưgol jai
Ghi ba bàn / bbơng (mưgol) kluw bauh

Phạm lỗi / gauk tamar
Phạm lỗi phía sau / gauk tamar mưng likuk
Phạt / tamar
Phạt góc / tamar akieng
Phạt đền / tamar penalti
Phạt trực tiếp / tamar tapak
Tay (không cố ý) rồi / tangin pajơ
Chơi tay / mư-in tangin
Việt vị / wak (đọc là wac)
[từ này rất hay, chưa có trong từ điển nào! nó diễn tả sự lỡ nhịp trong sự việc]
Bóng ra ngoài đường biên / bilaung tappa car
[phạm lỗi] Kê chân / đơl takai
[phạm lỗi] lấn vai / jhail
[phạm lỗi] kê mông / parah tauk
Níu áo / dung aw
Ngáng chân / pađah takai
Cao chân / glaung takai
Đá luân lưu / penalti yơng

Cãi trọng tài / gang rabicơn
Chuột rút / tablait bauh patih
Chấn thương / bathah
Chấn thương nhẹ / bathah nhjwơl

Vòng loại / yanơng lingiw
[yơng: quay vòng (động từ), kết hợp với trung tố N = danh từ vòng]
Vòng bán kết / yanơng tưh
Vòng chung kết / yanơng puc
Thẻ / lauh
Thẻ vàng / lauh kanhik
Thẻ đỏ / lauh bhong
Rút thẻ / thwak lauh
Phất cờ / wah dok

Thổi còi / yuk kadait
Vào cuộc [trận] / tamư binhwơr
Hết hiệp một / puc tưh binhwơr
Rất đáng tiếc / biak damưn
Bóng đi như tên bắn / bilaung pơr yuw bbrơm
Bóng đi cầu vồng / bilaung jalan canrauw
Vượt qua rồi / tappa pajơ
Tốn sức / ppalai prưn
Trận bóng / binhwơr bban
Nghỉ giữa hiệp / padei tưh binhwơr