Ariya Glang Anak: ‘Kunal di tian đaum bibiak urang tanhi/ Ka dahluw mai yuw ni…’: Thông suốt và nằm lòng ví có ai hỏi, ta kể từ xa xưa như vầy…
“Nhà văn nhân dân”, cái danh hiệu vừa qua được một ông nghị đề cử bị dè bỉu khắp. Nhưng lạ – tôi thấy nó vui.
Continue reading[Sara nói chuyện tại Hội thảo về Thổ cẩm – từ Dự án Di sản kết nối của Hội đồng Anh, 16-7-2023 tại Làng Nghề Thổ cẩm Mỹ Nghiệp]
Làng Yên Sở ở Bắc – gốc gác làng dệt Cham, thế kỉ XII là làng giàu có, hiện nay thế nào? Xa hơn, Baan Krua ở trung tâm Bangkok là khu phố Cham. Tơ lụa Thái Lan nổi tiếng thế giới, có nguồn gốc Cham, để rồi hôm nay đọng lại mỗi ông già Chàm làm việc ở Cty đó, là sao?Cham ở xã Phan Hòa, huyện Bắc Bình – Bình Thuận, và hai làng Phú Hiệp và Châu Phong thị xã Tân Châu, tỉnh An Giang, truyền thống thổ cẩm có giúp được gì cho đời sống bà con?Tại sao mỗi Chakleng là nổi tiếng?
Continue readingAriya Glang Anak: ‘nưgar chai drut mưrai’: Ở giai đoạn đại khủng hoảng, “đau buồn tràn lan xứ sở”. Để rồi sau thời gian ổn định…
‘Gram xarawan dux di haget bloh ô thah
Bbai tapuh di graup nưrah tagrang kađong pak halei’ [dịch thoát]:
“Dân tộc tội tình gì đây mà không khỏi
Đã dâng cúng, đã cứu chuộc khắp nẻo rồi, hỏi còn vướng mắc nơi đâu?”
Continue readingAriya Glang Anak:
‘Dwixxak hakê pap di thei
Đôm thong gaup bloh kakei, mưng thau khing đôic dwah pajang’:
Gặp nạn, đâu người ta đến gặp
Nói với nhau rồi dặn dò, mới biết đàng tìm nơi che chở.
200 năm trước, ông Glang Anak đã nói rõ như thế, vậy mà…
Ta yếu thế mà không chịu khiêm cung học, không tìm hiểu để biết, ta càng không hạ mình tìm đến người biết để nhờ cậy, thì làm sao không khỏi hỏng. Đời tới đâu hay tới đấy, trong khi cha mẹ cho ta ăn học hẳn hoi, tội không!
Continue readingTối qua sinh nhật cháu, tiệc ngay trong khuôn viên nhà, khách đến non trăm. Tôi ra chào mọi người, rồi trở về phòng, đóng cửa. Ý thơ đang ồ ạt tới, rời laptop nó giận bỏ đi, thì hỏng to.
Thế nên ba bận các cháu gõ cửa, tôi xin kiếu. Sáng sớm, “anh Trạm lạ quá hà” – một chị kêu. Ừa, siêu lạ luôn. Bởi cô nó chưa từng nghe tiếng “thằng Trạm mát” nên kêu thế, chớ ổng từ xưa đã vậy rồi. Nếu ổng cứ tiệc tùng thì làm sao Cham có “Tháp nắng”, có “Apsara” để mà hát!
Continue readingAriya Glang Anak:
Câu 58: ‘Rai drei sappajiơng rei thong nhu
Ralô ginong pôic ôh hu, rabrei janưk mai ka drei’: Đời đẩy ta chung sống với họ/ Có giận tới đâu chẳng nói được, [thế nào] họ cũng mang oán đến cho mình
Câu 65: ‘Ra brei janưk pparabha gaup bital’: [Và] bao nỗi oán hận kia, họ cho để ta chia nhau đủ đầy.
Đó là hai câu thơ kinh khủng. Chỉ có thi nhân nhìn sâu vào lòng dân tộc mới nhận ra, với ít lời mà vỡ được sự thật cỡ ấy. Đó là chuyện của hai thế kỉ trước, hôm nay nỗi kia vẫn thời sự, nhưng khác nhiều…
Continue reading“Tôi nên tự sát hay nên uống một cốc cà-phê?”
Ariya Glang Anak: Adat kayau phun hapak jruh tanan…
Đạo của cây là thân ở đâu rụng về nơi ấy.
Rụng nơi khác, nếu do tác động từ bên ngoài, mưa gió giạt, thổi bay đi thì không nói; còn do ý ta, là ta tự hại chính mình. Ta từ chối làm phù sa cho đất, dưỡng nuôi cây con cháu ở ngày sau.
Continue readingAriya Glang Anak:
‘Mưyah bbôh urang mưtui thong urang gila
Jôi limuk jôi ba gaup gan gơk katơk
Nan jơh ngak di rup drei wơk…’
Nếu thấy kẻ đơn côi hay đứa khờ dại
Đừng ghét bỏ với lôi kéo họ hàng đè nén
Đấy như thể mình tự hại mình…
Continue reading[chuyện thầy rắn Lư Hào: URANG CHAM 30]
Ariya Glang Anak, câu 48.
‘Jôi bbôh siam ahar ranưk khing bbang
Jamư-ô tian tatang, dalôk tabiak kan khing dôn’
Thấy tiền dễ xơi, nhào vô “ăn tham” ‘ranưk bbang’, bạn nhận về mình sự đầy hơi ‘jamư-ô’ là chuyện khó tránh. Tham thực cực thân, ông bà Việt nói, cần hiểu cả nghĩa đen lẫn nghĩa trắng.
Của “ta” là vậy, còn của “mình”, khi có cũng cần biết san sẻ.
Xây chùa chiền, giúp hoạn nạn hay đầu tư giáo dục?
Continue readingChúng ta đang tàn phá sinh lực tinh túy nhất của chúng ta, hằng ngày!
Không nhớ câu này của ai, hồi 20 tuổi tôi đã dùng phấn đỏ viết chữ to lên bức tường trước bàn viết. Châm ngôn duy nhất tôi không xóa đi suốt thời gian dài.
[1] Tàn phá trước tiên và dễ thấy hơn cả, là sức khỏe.
Cờ tướng hay rượu chè thâu đêm suốt sáng, vài bạn bè tôi đã như thế, tôi viết để cảnh giác mình.
Continue reading