Các bạn trẻ Chăm và bà con quý mến!
Câu nói đầu tiên của tôi là: Đây không phải bài đối thoại của tôi với bài viết trên website Champaka.info, mà là bức thư tôi gửi đến anh KH ở Đài RFA, giải thích xung quanh câu trả lời mà Đài phỏng vấn tôi. Nhận thấy nội dung bức thư phần nào minh giải vấn đề, nên tôi đưa lên web này, để bà con, anh chị em cùng biết. Mong các bạn hãy thật bình tĩnh tiếp nhận, đừng cho định kiến chi phối để có cái nhìn công tâm, vấn đề từ từ sẽ sáng tỏ. Sau bài viết này, ta nên dừng câu chuyện tại đây. Đời người quá ngắn, mọi người dành thời gian và sức lực cho công việc cần thiết, có lẽ hay hơn.
Thuk siam
Inrasara
Sài Gòn, 8-5-2013
Anh K.H. thân mến!
Hôm qua, ở Sài Gòn tôi cũng nhận được tin từ vài bạn Chăm, rằng tôi lại bị Champaka.info “phán”. Tôi nói: miễn cho Sara đi các bác ơi, tôi không đọc các vị ấy từ mười năm qua rồi. Cả bài vừa rồi trên Champaka.info, tôi có nghe nói, nhưng không để tâm. Nay, nhận email anh cho đường link, ý muốn tôi nên biết qua, để tham khảo, tôi mới đọc. Tin cho anh biết thêm là, bài trả lời phỏng vấn tôi đã đăng lại đầy đủ trên website Inrasara.com, có chỉnh sửa vài câu chữ. Xin giải minh tuần tự mấy điểm sau:
1. Về tiếp biến và giao lưu văn hóa
“Không thể khư khư giữ cái bản sắc của mình. Người Chăm học hỏi nhiều từ người Việt, tích cực lẫn tiêu cực” .
Khi phê phán tôi ở mục này, chẳng cần dài dòng, ai cũng thấy Champaka.info đã quá sai. Thời hiện đại chẳng những Chăm “tiếp biến và giao lưu văn hóa” với người Việt, mà còn với người Churu, Raglai, Malaysia, Khmer… và cả thế giới. Điều đáng nói là chúng ta tiếp biến thế nào. Còn với người Việt, trong hai thế kỉ chung sống, người Chăm đã thâu thái nhiều hơn cả, cả cái tích cực lẫn tiêu cực, là điều ai cũng thấy, trước mắt – hằng ngày. Nhà văn cần phải biết gọi tên chúng ra. Và tôi đã sơ khởi chỉ chúng ra: cả tích cực lẫn tiêu cực. Trong đó cái tiêu cực nhất tôi nêu ra và cho là rất đáng báo động: người Chăm đang nói độn tiếng Việt quá nhiều.
Dẫu sao, ngay khi bước vào phân tích, tôi khẳng định:
“Tôi rất tin và đã từng viết đâu đó rằng, văn hóa Chăm có sức sống mãnh liệt. Cho dù sống xen cư và cộng cư với người Việt hơn 200 năm, người Chăm vẫn bảo lưu bản sắc văn hóa dân tộc, bảo lưu được bao nhiêu là khác biệt.” (câu 3 trong văn bản Inrasara.com).
2. Về điệu múa Apsara
“Đến thập niên tám mươi, nghệ sĩ Đặng Hùng đã mã hóa các động tác trên đền tháp Chăm thành điệu múa Apsara, và sáng tạo này đã được phụ nữ, cộng đồng Chăm tiếp nhận”.
Ở câu hỏi này, anh có hỏi bổ sung về điệu múa của Đặng Hùng, tôi trả lời như sau (đăng đầy đủ trên Inrasara.com):
– “Người Chăm có rất nhiều điệu múa, tương ứng với các điệu trống Ginang. Múa quạt, múa đội lu, múa khăn, múa tay không, múa roi, múa đạp lửa… nhưng chưa hề nghe đến múa cung đình. Mãi đầu thập niên 80, Đặng Hùng đã “giải mã” các thế chân, tay trên các bức tượng Chăm và tạo ra vài điệu múa, mà ông đặt tên là Múa cung đình Chăm. Sau đó vài người khác đã tiếp nhận và cách điệu thành nhiều điệu khác nữa, dựa trên múa Apsara của ông. Múa Apsara cũng gặp phản ứng của vài trí thức Chăm, rằng nó lai căng, nó hở hang, vân vân… Nhưng dù gì thì gì, các điệu múa trên là sáng tạo độc đáo của Đặng Hùng. Nó chẳng những xuất hiện trên sân khấu lớn, trên màn ảnh nhỏ, mà cả vùng nông thôn hẻo lánh nữa. Chị em Chăm đón nhận nó như là của mình. Hào hứng và đầy sáng tạo. Không thể nói họ chấp nhận điệu múa kia là do thiếu hiểu biết.”
Hai quan điểm đưa ra rất là rành mạch.
Thứ nhất, về điệu múa của Đặng Hùng, tôi cho đó “là sáng tạo độc đáo”. Không thấy nó độc đáo, là tự thể hiện không biết thưởng ngoạn nghệ thuật.
Vế thứ hai: tôi ghi nhận sự thực đang diễn ra trong cộng đồng Chăm. Nhiều thế hệ chị em Chăm đón nhận nó “hào hứng và sáng tạo” với nhiều biến thái khác nhau. Họ múa điệu Apsara ở sân khấu nhà quê trước mặt cha mẹ, thầy cô và anh chị em mình. Tại sao họ không tiếp nhận điệu múa nào khác, mà là điệu múa này? Đơn giản lắm: họ thấy dáng điệu đó trên tháp, và họ cảm nhận nó ngay trong máu của mình nữa.
Champaka.info kêu đó là “vũ điệu trần truồng”. Các vị hiểu từ trần truồng thế nào, tôi không biết. Hỏi có đứa con nào dám múa trần truồng trước mặt bố mẹ, thầy cô mình không? Nhà nước Việt Nam có cho phép họ làm vậy trên sân khấu không? Có lẽ chỉ có quý ông ở Champaka.info mới nhìn ra các em đang trần truồng. Do đó, khi Champaka.info tố cáo tôi “quảng cáo cho vũ điệu trần truồng, lõa thể” thì tôi nghe rất lạ.
Tôi không cổ vũ, mà chỉ ghi nhận một hiện thực. Ghi nhận và phân tích. Còn bảo tôi cùng hùa theo ai đó chống điệu vũ này, thì tôi không làm.
3. Về một đoạn văn trong tác phẩm Hồ Trung Tú
“Nhất là kết luận của tác giả, rằng “Chúng ta là những người Chàm nói tiếng Việt bằng giọng Chàm”. Đó là một câu nói đầy quả cảm”.
Về vấn đề này, tôi tỏ thái độ rất rõ ràng về 2 kết luận của Hồ Trung Tú:
KL1: “Chúng ta là những người Chàm nói tiếng Việt bằng giọng Chàm”, tôi cho đó là một kết luận “đúng và đầy quả cảm”.
Còn KL2: “Mỹ Sơn chính là di sản của tổ tiên ta để lại, chứ không phải là của vương quốc Chămpa đã bị diệt vong. Đó là di sản văn hóa của người Việt chứ không phải của một nền văn minh bị biến mất…” , chính tôi đã phản đối kết luận này đầu tiên, từ khi nó còn nằm trong bản thảo!
Ngay khi tác phẩm xuất bản, tôi mở cuộc thảo luận trên Inrasara.com, và có tổng kết sau:
“Tháng 5-2009, người nhà của Hồ Trung Tú gửi bản thảo cho tôi và nhắn [nếu hứng] Inrasara viết giới thiệu. Tác phẩm có đoạn kết ở cuối sách (in đậm): “Mỹ Sơn chính là di sản của tổ tiên ta để lại, chứ không phải là của vương quốc Chămpa đã bị diệt vong. Đó là di sản văn hóa của người Việt chứ không phải của một nền văn minh bị biến mất…”. Tôi thấy đây là công trình tốt, nên nhận giới thiệu. Còn đoạn kết “sai” và “mâu thuẫn” (chữ tôi dùng trong thư gửi HTT, 25-4-2009), tôi đề nghị tác giả chỉnh sửa. Tác giả hứa sẽ xem lại. Tháng 2-2011, Có 500 năm như thế ra đời. “Lời giới thiệu” bị bỏ hẳn, chỉ chừa một đoạn ngắn in ở bìa 4.
Ngày 11-2-2011, tôi đăng “Lời giới thiệu” lên Inrasara.com. 2 tháng, có khoảng 70 “phản hồi”. Đa số cho cuốn sách giá trị, rất đáng đọc dù đoạn kết “hỏng”, “không ổn”. 2 ý kiến kết án HTT toan “cướp” di sản dân tộc Chăm. 1 ý kiến cho là Inrasara “đồng lõa” với HTT khi ca tụng tác phẩm. Sau khi nhận phản hồi từ độc giả, HTT vẫn một mực cho mình đúng. Riêng tôi, sau bức thư riêng nêu chỗ “sai”, “mâu thuẫn” chủ yếu giúp tác giả chỉnh sửa trước khi in; và dù HTT không “nghe” lời, nhưng tôi không phê phán anh sau đó mà chỉ giúp anh nhận rõ sự việc đồng thời chỉ ra cho bạn đọc thấy đó chỉ là “hỏng hóc” ở cách diễn đạt.
Tôi không phản đối Hồ Trung Tú bằng cách rủa sả ông, mà là bày ra để mọi người cùng thảo luận.
– Kết quả: ở phản hồi, HTT “nghe” ra là nó “lủng củng” và hứa sẽ “chỉnh sửa”.
Và rốt cùng, anh đã cắt bỏ nó, khi tái bản.
Vậy mà Champaka.info dùng chính cái tôi phản đối để “phê” tôi. Hỏi có ai hiểu nổi không?
4. Về Nam tiến
“Suốt 10 thế kỷ Nam tiến phải ghi nhận là người Việt hiếm khi phá hoại đền tháp Chăm”.
Tôi nói về “đền tháp”, chứ không nói thành quách hay trung tâm chính trị. Hai thứ hoàn toàn khác nhau. Vậy mà Champaka.info kêu to lên là: “Lê Thánh Tông đốt phá thủ đô Đồ Bàn thành tro bụi vào năm 1471”. Trong khi chính Champaka.info cho đó “trung tâm chính trị của vương quốc Champa.”, chứ có phải đền tháp đâu.
Lại rất lạ nữa! Các vị suy diễn “có chăng người Chăm tự đứng ra phá hủy thành Đồ Bàn”. Tự suy diễn, rồi đem gán cho Inrasara, mới… kì.
[Về việc thái độ người Việt dành cho đền tháp Chăm, tôi đã gặp và phỏng vấn rất nhiều vị trụ trì tháp khắp miền Trung. Họ toàn là người có tuổi. Hầu hết đều cho là bà con trong khu vực đã bảo vệ tháp quyết liệt. Tháp Chiên Đàn ở Quảng Nam chẳng hạn, khi hai bên đánh nhau, bà con đã đứng ra không cho lính Cộng hòa hay bộ đội vào khu vực tháp. Người Việt sống quanh khu vực tháp, hoặc họ là Chăm đã Việt hóa kính tháp đã đành; còn nếu là người Kinh, họ không phá tháp, là vì sợ. Sợ mà kính Thần Yang. Không ít trường hợp người Việt đã xây ké am nhỏ bên cạnh tháp: để ăn theo sự linh thiêng của tháp. Tôi không nói đúng sai, mà đó là sự thật. Dĩ nhiên cũng có kẻ phá tháp, như lính Cộng hòa đã thách nhau bắn canon vào tháp Dương Long. Đó là hiện tượng hiếm (tôi dùng chữ “hiếm” là vậy) – chỉ có kẻ thiếu ý thức mới làm thế.
Còn trung tâm chính trị thì khác. Cung nhà Tần bị Hán Cao Tổ đốt trụi, Chế Bồng Nga thiêu đốt cung điện nhà Trần khi vào Thăng Long, Lê Thánh Tông phá hủy thành Đồ Bàn… Lịch sử thế giới cho ta mênh mông ví dụ.]
Cuối cùng, tôi nói: trong cuộc Nam tiến, trận càn quét của vua Minh Mạng là trang sử đen tối nhất trong quan hệ giữa hai dân tộc. Và tôi kết luận:
“Tôi nghĩ rằng người Việt và chính quyền VN hôm nay cần nhận ra và nói ra sự thật lịch sử đó, không nên giấu, không phải để khơi dậy hiềm khích dân tộc mà để hiểu lẫn nhau. Phải có chính sách đặc biệt cho cộng đồng này và văn hóa của cộng đồng này. Chỉ khi làm được điều đó chúng ta mới có thể hóa giải lịch sử, đi đến hòa giải dân tộc.”
Điều trớ trêu là Champaka.info tập trung vào mấy cái [họ cho là sơ hở] của tôi, mà đã quên đi phần kết đầy tính nhân văn đó.
Chúc anh mọi điều tốt lành.
Likuw Po thraung daung abih drei. Kajap karo thuk siam.
Inrasara
Anh Inrasara viết:
Còn KL2: “Mỹ Sơn chính là di sản của tổ tiên ta để lại, chứ không phải là của vương quốc Chămpa đã bị diệt vong. Đó là di sản văn hóa của người Việt chứ không phải của một nền văn minh bị biến mất…” , chính tôi đã phản đối kết luận này đầu tiên, từ khi nó còn nằm trong bản thảo!
… Tôi không phản đối Hồ Trung Tú bằng cách rủa sả ông, mà là bày ra để mọi người cùng thảo luận.
– Kết quả: ở phản hồi, HTT “nghe” ra là nó “lủng củng” và hứa sẽ “chỉnh sửa”.
Và rốt cùng, anh đã cắt bỏ nó, khi tái bản.
Vậy mà Champaka.info dùng chính cái tôi phản đối để “phê” tôi. Hỏi có ai hiểu nổi không?
Ai không hiểu, còn tôi hiểu anh Inrasara ơi! Họ đâu cần anh đúng hay anh sai, mà cố viết sao cho thật bất công cho anh vào CÃI NHAU với họ mới thôi…
Tôi khoái bài này của ông Inrasara nhất!
Phải vậy chớ. Nhưng ông còn nhẹ nhàng và lịch sự lắm. Lý về phần ông hết mà ông yếu quá là yếu. Trong khi họ có bao giờ gọi là đối xử văn minh với ông đâu. Sao không sẵn cơ hội này, làm cho họ tắt đài Hoa luôn đi.
Họ đăng bài viết tầm bậy tầm bạ làm cho xã hội Chăm lung tung xà ngầu hết. Ông cần phải viết tiếp vài bài như thế này, mới giúp cánh trẻ có khí thế được.
Đấy, các bạn trẻ thấy đó, chớ gì mà gọi là tôi xúi.
Bài này hay, ông Inrasara viết lịch sự, chứng cớ và lập luận rất thuyết phục.
Kệ, ai viết nặng lời ra sao thì kệ họ, ông cứ làm việc của ông là người Chăm kính nể ông.
Tôi thấy ông Hồ Trung Tú giữ lời như trên là hay rồi.
Đoa karun ông
Nói cho công bằng, việc phá hoại đền tháp Chăm là “hiếm” khi xảy ra, đúng như chú Sara nói. Trong số hiếm này tôi nhận định có 4 nguyên nhân:
– Vô ý thức, như vụ bắn canon lên tháp Dương long mà chú kể
– Thiếu hiểu biết, như vụ xây kè ở Mĩ sơn vừa qua
– Vô trách nhiệm, như vụ đóng đinh vào tường gạch tháp Po Xah Inư
– Vô tâm, như đổ bom vào thánh địa Mĩ sơn thời chiến tranh (thời Pháp vẫn còn nhiều tháp đẹp, tôi nhìn thấy nhiều hình cũ)
Mạng Anhbasam tuần này đưa bài anh 3 lần lên đầu mục VĂN HÓA, còn tô màu đỏ chói. Chỉ điều đó thôi anh cũng đủ bị ghét rồi đó.
Anh nhận giải thưởng danh giá trong rồi ngoài nước, giải thưởng chính thống rồi phi chính thống, là đáng ghét thứ hai.
Anh trả lời phỏng vấn đài trong nước rồi đài quốc tế BBC, RFA, Úc… Bài của anh đăng báo Nhà nước VN rồi báo hải ngoại, đáng ghét thứ ba…
Cần gì đúng hay sai. Anh đúng thì càng dễ ghét nữa.
Tội nghiệp thân anh!
Em chỉ có mấy lời, lần đầu tiên viết comment trên trang của anh, dù em thường xuyên ghé thăm. Bình an… bình an…
Chú Sara kinh mến! Chú trả lời phỏng vấn trên đài RFA như vậy là quá hay và tuyệt lắm rồi, chú đã thể hiện thật sự cái tâm của mình đối với lịch sử văn hoá dân tộc. có 500 như thế của HTT đã qua, chú đã làm hết mình cho sự sai lầm của đoạn cuối tác phẩm, thế hệ trẻ không trách chú vấn đề này.
Về Champaka.info đăng bài chụp mũ, tôi nghĩ chú khỏi bận tâm, vì từ trước đến giờ champaka.info có nói về cá nhân ai tốt bao giờ. chỉ có thành viên Champaka trả lời phỏng vấn RFA, BBC, Voa..là đúng, chính xác về lịch sử, văn hoá, ngôn ngữ. Và một điều tôi nhận thấy rằng đó là giọng điệu quá quen thuộc của champaka đối với trí thức Chăm trong và ngoài nước khi không cùng phe và không đồng quan niệm.
Bài phỏng của chú được trí thức và thế hệ Chăm tán thành, hưởng ứng nhiệt liệt. các trang mạng facebook được tầng lớp sinh viên, thanh niên, trí thức chuyển tải và comment tích cực.
Cảm ơn chú inrasara, chú đã làm nhiều việc có ích cho cộng đồng, chú khác nhiều trí thức Chăm khác ” nói nhiều làm ít” và ” nói cho có” khi ăn nhậu, uống cà phê, cũng đôi khi ” bình luận rất hay” khi chưa biết gì về Chăm và chẳng giúp được gì cho Chăm.
Kính chúc Chú mạnh khoẻ.
Chú nhớ rằng Champaka là “cái nôi chia rẽ dân tộc”
Trân trọng
Thế giới này có một trang web rất lạ, lạ một cách lạ lùng rất đặc biệt, nó chuyên môn làm nhiệm vụ đả kích cá nhân khác mà hầu hết toàn là đả kích người đồng tộc. Hầu như lúc nào cũng hiện diện trên trang chính một đối tượng là đồng tộc để chúng đả kích. Đó chính là trang ‘CHAMPAKA.INFO’. Hình như họ không có phương sách nào khác ngoài phương sách đả kích.
Nếu thế giới có bầu trang web dạng đặc biệt này thì tôi bầu cho trang CHAMPAKA.INFO là trang web với biệt danh rất hot: ‘CHỬI LỘN QUỐC TẾ XUẤT SẮC NHẤT’.
———
(Tôi thì hầu như rất hiếm khi đọc nội dung của nó, vì đọc vào thấy rất tởm. Mà tôi chỉ vào để xem thử cho thỏa tính tò mò là nó có chửi ai nữa hay không – mà kỳ thực rất lý thú là lúc nào cũng thấy chửi.)
BBT. Xin lỗi bạn cho BBT cất bình luận của bạn về Champaka.info.
Thành thật xin lỗi
BBT
Chú Sara kính yêu
Từ trước giờ chú hay nói chú đứng ngoài lề.
Cháu kính trọng chú, về tài năng lẫn tấm lòng. Cháu nể chú do những cống hiến. Chú trả lời rất hay và rất đúng. Cháu đồng ý. Nhưng sao hôm nay chú cho hiện nhiều còm chống lại Champaka vậy, hả chú. Cháu không thích mạng này, nhưng cháu không thích chú Sara chống họ.
Hay chú sắp bị cuốn vào guồng? Nếu chú Sara của cháu mà để cho bị dư luận lôi cuốn, thì uổng biết báo! Cháu còn biết tin vào ai nữa đây.
Lời thật mất lòng, mong chú Sara và các chú bỏ qua cho.
Kính chú
Cháu của chú
Karun “Đứa con Cham” đã nhắc nhở.
Vậy, xin độc giả, anh chị em KHÔNG “phản hồi” về Champaka nữa. Nếu có phản hồi, ta hãy cụ thể về điểm nào đó. Rất mong.
Ranam
Ông Nguyễn chuyên gia xúi người khác. Chưa thấy đưa giải pháp nào tốt cả, mà cũng đúng thôi vì Nguyễn đâu phải là Chăm. nếu ranh thì ghé tui uống nước mía đừng lên mạng xúi nữa.OK
Thân
Tôi xin bổ sung nguyên nhân thứ 3 của VINH. Sau khi báo chí đưa tin inh ỏi về vụ đóng đinh lên tháp Po Xah Inu chưa lâu, cách đây vài hôm tôi có ghé lên tháp, xem Ban quản lí di tích đã “lắng nghe” đến đâu. Quả thực tôi lấy làm ngao ngán, dây điện, bóng đèn, cây đinh mật độ dày cộp, vẫn chềnh ễnh trên tháp. Không thấy có dấu hiệu tiếp thu gì.Trông hết sức phản cảm. Nhiều du khách nước ngoài lên thăm quan, lắc đầu ngầy ngậy. Còn mấy chuyện lạ nữa, ở tháp Po Xah Inu, tôi xin kể luôn vì để lâu, cõi lòng cứ ấm ức, thấy bất công cho Chăm quá. Nhiều người Chăm, khi vào cúng kiếng, chiêm bái, tổ chức lễ ở di tích, cũng bắt buộc phải mua vé vào cổng. Nghĩ kĩ thấy tủi thân. Nơi hành lễ tâm linh-tín ngưỡng của dân tộc mình, cứ bị kĩ nghệ du lịch bóp chẹt. Người ta còn khăng khăng cãi, “ông làm ơn chỉ giùm cái chủ trương, chính sách nào của tỉnh nói người Chăm thì không cần phải mua vé”. Thật hết biết. Hôm ấy, tôi còn được tiết lộ một tin tức động trời về quan điểm lạ đời của người lãnh đạo khu di tích này. Đó là tuyệt nhiên không chịu tuyển dụng người Chăm vào làm việc ở đây, mặc dù họ có bằng cấp, năng lực hẳn hoi. Hồ sơ nhận thì cứ nhận để đó. Cực đoan và sai quấy quá đỗi.
Đọc nhiều liên quan đến người Chăm mà thấy tội quá, tui muốn rơi nước mắt. Không biết Chính sách của Đảng và nhà nước đối với đồng bào dân tộc như thế nào? những người làm văn hoá có biết không hay là biết nhưng mặc kệ. Ôi cái từ “đoàn kết dân tộc” nghe mà phát ớn.
Hỡi các trí thức Chăm, các anh đang ngủ ngon vì danh vọng ah, vì miếng cơm manh áo???? các anh sợ đụng đến chính quyền sẽ mất việc và mất nồi cơm. Các anh ngồi im để văn hoá Chăm bị xem thường, tàn phá như vậy sao. Các anh yên tâm đi Việt Nam đã cam kết với cộng đồng quốc tế là bảo vệ quyền con người (nhân quyền). là nước dân chủ (Độc Lập – Tự Do – Hạnh phúc), vậy tôi nghỉ không ai làm khó anh đâu và Việt Nam có chính sách với dân tộc dân hoi (hiến pháp Việt Nam có qui định).
Với chính sách như vậy, mong rằng như người thực thi chính sách cần tôn trọng quyền cơ bản và thực hiện đúng chủ trương.
Kính mong
A.
Nói là người Việt hiếm khi phá đền tháp Chămpa là đúng. Lê Thánh Tôn vào Vijaya phá nát thành Đồ Bàn, nhưng rất nhiều tháp còn nguyên. Các tháp làm trước đó rất lâu. Phá tháp còn dễ hơn thành.
Tôi thêm ý với bạn VINH là, do tánh THAM mà ra nữa.
Tham nên người ta cứ lên kế hoạch trùng tu, để giải ngân thôi. Hay tham mà làm chuyện này nọ nữa. Tôi không nói riêng người Việt đâu, Chăm cũng không thua ai. Ăn cắp mão vua Po Rome 2,7kg vàng đen là 2 người Chăm Văn Lâm đó.
B. Trả lời bạn Amuniya.
Tôi thấy nhiều trí thức Chăm nói đó, bạn ơi.
Bác Trà Vigia thất nghiệp, nghèo, vậy mà bác ấy đã lên tiếng rất nhiều. Hễ biết là lên tiếng. Còn bác quanh năm ở nhà, đòi hỏi bác biết như nhà báo ăn lương thì đòi hỏi quá cao.
Chú Sara càng nói tợn hơn nữa. Chú có điều kiện đi nhiều nên biết nhiều. Bà con tin chú, gì cũng cho chú biết. Tôi không muốn kể vì ai cũng biết. Mà chú có giàu đâu, vẫn viết báo kiếm tiền tiêu qua ngày đó.
Tội hơn là thi sĩ Đồng Chuông Tử, nghèo rớt, thất nghiệp mà vẫn lên tiếng. Thi sĩ trẻ này không có điều kiện, chỉ để tâm nghe ngóng mà biết, chớ có làm cơ quan này nọ đâu.
Tôi thích bài này của nhà thơ Inrasara, không phải như ông Nguyễn thích, mà ở cách đối nhân xử thế của nhà thơ. Chuyện không đáng mà anh bỏ nhiều công sức để giúp bà con Chăm hiểu, cho tất cả đều thông. Nhiều người nói đáng lẽ rất nên bực (nhiều người đã bực, ăn nói nặng lời với nhau) vậy mà anh vẫn từ tốn giải thích, lời nói câu văn nhẹ nhàng rành rẽ.
Tôi thật lòng cảm kích.
Đoa karun anh.
Xin moi xem clip ve cuoc phong van tren cua Radio Free Asia voi Nha Tho Cham Inrasara ngay 3-5-2013: http://www.youtube.com/watch?v=Vf4hSnfM6KM