Từ tháng 10-2019, sau sinh nhật thứ 62 của Sara, serie bài viết này sẽ được đăng, nhìn toàn cảnh vấn đề Cham hôm qua, hôm nay và ngày mai. Các chủ đề sẽ được gợi mở thảo luận:
- Cham tồn tại qua KHÁC BIỆT
200 năm bị dồn ép giữa cộng đồng Việt, một dúm Cham vẫn tồn tại đầy BẢN SẮC & PHÁT TRIỂN, đâu là nguyên do?
– Tố chất sắc tộc: Chuyện vui: Nhà văn Nguyen Hiep khoe mình còn đặc trưng Cham hơn Inrasara!?
– Haumkar & tháp Chàm: Mượn Ấn Độ, Cham phá để làm khác Ấn Độ
– Akhar thrah và tiếng nói: Cùng nền tảng ngôn ngữ Nam Đảo, Cham quyết làm khác các dân tộc Đông Nam Á hải đảo
– Ngôn ngữ: Tiếp nhận Sanskrit và Ả Rập, Cham đã biến hóa đầy sáng tạo
– Từ chế độ gia đình mẫu hệ cho đến áo quần, ẩm thực, vân rất khác Việt [gốc]
– Tính cách: Phiêu lưu mạo hiểm thể hiện qua truyền thống Hải sử và Văn hóa biển Cham
– Nhất là tôn giáo: Cham đã sáng tạo Tôn giáo Ahiêr Awal vô cùng độc đáo, độc nhất vô nhị trên thế giới.
- Nguy cơ bị ĐỒNG HÓA
Nhưng TỒN TẠI TRONG PHÁT TRIỂN đó hôm nay mang ở tự thân nguy cơ bị đồng hóa. Từ đâu?
[a] Nguy cơ đầu tiên chính là hôn nhân với người ngoài [xin đừng hiểu lệch qua “phân biệt đối xử”]. Bởi “truyền thống” Cham đa phần đi là đi mất, đi tuốt tuồn tuột
[b] Chối bỏ Cham: Chê Cham, hướng trung tâm, hướng giàu, mạnh, vân vân
[c] Không hiểu, hay hiểu lệch lạc bản sắc văn hóa dân tộc
[d] Ở tự thân, tôn giáo Cham chưa tìm thấy hướng hiện đại hóa nào khả dĩ nhất
[e] Suy nghĩ theo “nhân dân tiến bộ Chàm mới”, rằng ta là công dân toàn cầu.
- Cham làm gì để tồn tại NHƯ LÀ TỒN TẠI?
– Nguyên do [e] thì thuộc tầm quốc tế rồi, xin miễn bàn.
– Nguyên do [a]&[b] mang tính cá nhân, là quyền riêng tư của mỗi người. Muốn giải quyết khâu oai và mặc cảm này, cần khai mở qua nguyên do sau.
– Nguyên do [c]&[d] mang tính cộng đồng: Cham tự chối bỏ mình VÌ… Cham.
Do tôn giáo Cham tồn đọng khối “lạc hậu”, lắm sinh linh Cham bị lung lạc, dễ ngã theo tôn giáo khác. Chán quá, bỏ quách đi cho rồi!
Xin miễn bàn về đạo Chúa các loại, hiện nay Cham dễ ngã theo Islam hơn cả.
Nguyên do: Cộng đồng Cham đã có Islam, Islam đang truyền giáo mạnh, và nhất là Islam giải quyết được vấn đề NGUY CƠ ĐỒNG HÓA của Cham hôm nay.
Tại sao?
– Muslim cưới ai thì tuyệt đại đa số đều kéo đối tượng vào đạo mình: Cham không lo mất [1].
– Islam không chê Cham, mà chỉ chê Cham không theo đạo mình, là sự thật: Cham không lo mất [2].
- Từ [1] và [2] chắc chắn Cham sẽ TỒN TẠI nhưng kém PHÁT TRIỂN. Có cần không?
Hay nói như Chế Lan Viên:
“Nước non Chàm không bao giờ tiêu diệt
Tháng ngày qua vẫn sống trong đêm mờ”?
– Nhìn ra toàn cầu, tại sao trong thế giới Hồi giáo hiếm khi nảy ra nhà tư tưởng, nhà văn hay nhà phát minh lớn? Là sự thật. Lướt qua danh sách các nhà đoạt giải Nobel, đủ thấy.
– Trong cùng khu vực, tại sao Do Thái tồn tại đầy bản sắc, mà vẫn cống hiến cho nhân loại bao nhiêu là vĩ nhân với mênh mông công trình vĩ đại? Đất đai nhỏ hẹp toàn cát là cát, họ biến thành thiên đường mà không cần đến dầu mỏ. Chớ nghĩ dân Do thái thông minh hơn người, mà chính TÔN GIÁO, từ tôn giáo dẫn đến GIÁO DỤC ĐẦY SÁNG TẠO (sẽ có loạt bài riêng).
– Nhìn gần, tại sao Cham Ahiêr Awal Pangdurangga gồm dúm sinh linh dalah libeh (thừa thãi) từ sống sót trở về chưa đầy trăm năm mà đã nẩy sinh bao nhiêu là nhà văn, nhà nghiên cứu, cùng bạt ngàn dân khoa bảng khoa học tự nhiên? Cả khối người biết làm giàu [theo chuẩn Cham] bằng trí tuệ của mình?
Kết.
Trả lời câu hỏi này ta mới thấy ưu việt của Cham:
– Tôn giáo Ahiêr Awal,
– Tinh thần Pangdurangga: phiêu lưu sáng tạo, luôn làm khác, mới.
NHƯNG…
Làm sao ta vẫn giữ ưu việt ấy, mà không bị đồng hóa?