Khổng Tử: “Đại học chi đạo: tại minh minh đức”, nghĩa là Đại học làm sáng cái đức sáng [ở mỗi người học].
Ở một chân trời khác, Đức Phật có phát ngôn tương tự, ở cấp độ uyên viễn hơn, đại ý: Mỗi sinh linh đều có Phật tính, bổn phận của đạo sư là giúp môn đệ tự tìm thấy Phật tính của chính mình.
Thường cha mẹ yêu con cái qua hình ảnh của chính mình, như là một mình-nối dài. Nối dài một dự án dở dang, một ước vọng thất thố, một lí tưởng đổ vỡ. Họ xây dựng hình ảnh con cái theo dự phóng của họ. Để đạt mục đích, họ uốn nắn, ép buộc con cái nghĩ theo, làm theo, sống theo hình ảnh kia. Họ biến con cái thành thứ Theo-ists thuần thành theo chính hoài bão của họ.
Đó là họ yêu họ chứ không phải yêu con cái.
Tình yêu là ưu tư, chăm sóc. Là phát hiện ra khả tính của con cái, dõi theo nó, tạo điều điện tốt nhất cho khả tính ấy ra hình hài và phát triển.
Tôi gọi đó là tinh thần dân chủ ở cấp cao.
Tôi vận dụng tinh thần ấy ngay trong cuộc sống thường nhật của gia đình: dân chủ tuyệt đối. Cha mẹ sinh con, trời sinh tánh. Mỗi đứa con mỗi khả tính khác nhau, tôi chấp nhận nó, và “ưu tư, chăm sóc” nó nhi tiến. Ở Bàn tròn Văn chương hay trên diễn đàn các loại cũng thế: tinh thần dân chủ luôn được tôi tôn trọng, và tạo điều kiện cho nó phát tiết.
Truyện mini. NHÌN THẾ GIỚI QUA LỖ KIM
– Dân chủ chỉ là dân chủ mồm, ai cũng thế, đâu cũng vậy – bạn tôi phán, – chém mạnh cạnh bàn tay vào không khí, ngó bộ rất ghê.
– Là sao? – tôi hỏi.
– Ông bố mình kêu dân chủ cho lắm, hôm họp con cái bàn chuyện gia đình, mình cãi, ổng đập bàn cái rầm: Gia đình này, ai là chủ nào? nói đi. Đấy, dân chủ vậy đấy…
– Chính xác, – tôi nói. Thế này nhé…
Giữa lòng xã hội Đạo Chúa, Nietzsche in Kẻ Chống Chúa và ông bình an vô sự; trong khi Rushdie cho ra Vần Thơ Quỷ Sa-tăng thì bị truy nã tử hình. Tôn giáo nào dân chủ hơn?
Vụ Watergate, chỉ cần hai nhà báo đủ xô đổ cái ghế tổng thống Hoa Kì; ngược lại ở vài nước luật sư mà đụng đến long chân nguyên thủ quốc gia là bị nhập kho ngay. Chế độ nào dân chủ hơn?
Cùng năm 2005, bà Merkel được bầu làm thủ tướng Đức, còn nữ thi sĩ Afghanistan là Nadia Anjuman bị bức tử chỉ vì in tập thơ tình. Xã hội nào dân chủ hơn?
Ở các buổi thuyết trình, ông Inrasara dành nửa thời gian cho thảo luận và tranh luận trực tiếp trên diễn đàn; trong khi đại đa số diễn giả thuyết từ đầu chí cuối, rồi về. Xin hỏi bạn, sinh linh nào dân chủ hơn?
Ông bố bạn [xin lỗi] không dân chủ, thì no problem. Vấn đề là, bạn đã nhìn thế giới qua lỗ kim [ông bố mình] rồi…