Tôi vừa đi thăm khu du lịch “Làng Văn Hóa” cách Hà Nội hơn 20 km theo đường Láng – Hòa Lạc. Sau khi tham quan tất cả, tôi và mấy chuyên gia rẽ vào thăm khu mô phỏng Đền Chăm. Đó chỉ là một khu mô phỏng bé tẹo, nhưng đã toát lên phẩm chất tinh thần của người tạo ra nó. Từng viên gạch được xếp theo lớp lang lên cao, mỗi mũi nhọn nhỏ xíu nhô ra cũng có một mô típ trang trí cầu kỳ, và tất cả sự sắp đặt đều ra thông điệp cho mọi người về một hệ thống chi ly và hoàn thiện đến mức không có điều gì nhỏ nhất bị bỏ qua hay xem thường. Tôi chỉ còn biết reo lên hai từ “thán phục!” thế là cùng lúc, mọi người đều bày tỏ sự thán phục của mình. Một chuyên gia về dân tộc Chăm cho biết, anh ta có xem một tài liệu, họ đưa dân tộc Chăm vào danh sánh vĩ đại tóp mười thế giới với hơn chục trang sách. Trong khi đó dân tộc Việt đứng áp chót với chỉ vẻn vẹn có hơn nửa trang giấy. Bởi vì người Việt chẳng có thành tựu gì về văn hóa để nói nhiều…
Chúng tôi có hỏi vị đầu tư cho khu du lịch, thì được biết: tất cả khu du lịch có thể đẽo đục, lắp ráp, đan cài, lợp rắt trong một năm, nhưng riêng khu Đền Chăm mất bốn năm mới hoàn thành. Nào chúng ta hãy thử so sánh, tất cả sự đẽo đục tranh tre nứa lá nằm trên một quần thể rộng lớn có thể hoàn thành trong một năm, nhưng khu đền xếp gạch bằng lý trí chi li kia đòi hỏi thời gian gấp 4 lần.
Nguyễn Hoàng Đức, 11-2013