“Lịch sử văn học, không giống các lịch sử khác, chỉ nên liệt kê các chiến thắng, bởi có ai lợi lộc gì với sự chiến bại đâu.” Dòng chữ tuyệt luân của Julien Gracq vạch ra cho thấy lịch sử văn học “không giống bất kì lịch sử nào khác,” nó không phải là lịch sử những biến cố mà là lịch sử những giá trị. Nếu không kể trận Waterloo, lịch sử nước Pháp chắc chắn là thiếu sót. Nhưng những Waterloo của các nhà văn lớn nhỏ nằm yên trong quên lãng chứ không nơi nào khác.
Milan Kundera, “Ý thức của sự liên tục”, Trịnh Y Thư dịch.